اثرات تنش گرمایی در گله های گاو شیری
استرس گرمایی یکی از مشکلات عدیده ای است که دامداران خصوصاً، دامدارانی که در مناطق گرمسیر حضور دارند با آن مواجه هستند.
بطور معمول زمانی که دمای هوا رو به افزایش می باشد بدن گاوها در طول مدت ۲ تا ۷ هفته خود را با شرایط مطابقت داده و در این هنگام تبخیر از سطح بدن مکانیسم اصلی دفاع در برابر این گرما و افزایش دما می باشد. این تبخیر می تواند بوسیله انسان با ایجاد دوش هایی در محل شیردوشی و یا بوسیله فیزیولوژی طبیعی بدن حیوان از طریق افزایش تعداد تنفس و یا افزایش میزان فعالیت غدد عرق ایجاد شود. زمانی که دمای هوا بطور ناگهانی و یا بیشتر از سطح تحمل بدن حیوان بالا می رود، هموستازی بدن تعادل خود را از دست داده و کاهش اشتها و تولید و کاهش تولید مثل و حتی مرگ را به همراه دارد.
بهترین دما برای گاوشیری ۵ الی ۲۵ درجه سانتیگراد است. موقعی که دما از این حد بالاتر رود کوشش گاوها برای نگهداری دمای بدن در حد نرمال، باعث کاهش خوراک مصرفی، ۱۰ الی ۲۵ درصد کاهش تولید شیر، کاهش باروری، کاهش درصدچربی شیر و صدمه به سیستم ایمنی بدن می شود.
از علائم استرس گرمایی در گله گاو شیری
۱- افزایش تعداد تنفس به بیش از هفتاد بار در دقیقه
۲- افزایش دمای بدن گاو که منجر به کاهش مصرف خوراک تا بیش از ۱۰% خواهد شد
۳- افت تولید شیر تا سقف ۱۰% و همچنین مواد غذایی مصرف شده صرف کنترل و حفظ دمای بدن می شود. از آنجائیکه گاوهای پرتولید خوراک بیشتری مصرف می کنند و حساسیت بیشتری به تنش گرمایی دارند، در نتیجه با کاهش تولید روبرو می گردند. در واحدهایی که درجه حرارت محیط به بیش از ۵/۳۲ درجه سانتی گراد برسد مصرف خوراک تا ۲۰% و تولید شیر تا سقف ۶ کیلوگرم کاهش می یابد. چنانچه دمای محیط به بیش از ۳۸ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی محیط به ۱۰۰% برسد محیط برای دام غیرقابل تحمل خواهدبود و گاها منجر به تلف شدن دام می گردد. در یک واحد گاوداری استرس گرمایی می تواند روزانه ۴ کیلوگرم تولید شیر را کاهش دهد که در یک دوره شیر دهی معادل با ۹۰۹ کیلوگرم کاهش تولید خواهدبود. جهت جلوگیری از این ضرر اقتصادی با خنک سازی محیط می توان این خسارت را جبران نمود. معمولاً استرس گرمایی در گاوهای آبستن سنگین منجر به کاهش وزن گوساله گردیده و پس از زایش گوساله دچار اختلالات متابولیکی خواهد شد. همچنین استرس گرمایی باعث کاهش رشد فولیکی و بروز علائم فحلی گاو می گردد. و می تواند درصد آبستنی را کاهش و باعث مرگ زودرس جنین هم بشود. بر اساس اینکه میزان تعرق بدن گاو حدود ۱۰ درصد کمتر از بدن انسان می باشد برای خنک سازی محیط باید از دستگاه های تبخیری با جریان هوای مناسب استفاده شود.
زمانی که استرس گرمایی منجر به کاهش مصرف خوراک ۱۰-۱۵ درصد گردد، در نتیجه اسید های چرب فرار تولیدی در شکمبه نیز کم می شود و تولید تحت تأثیر قرار می گیرد، همچنین دوره درمان و مراقبت های دام بیمار را افزایش می دهد. مثل سخت زایی در هنگام زایش و بروز بیماری کبد چرب در گاو تازه زا و بیماری ورم پستان و حتی سقط جنین در زمان واکسیناسیون. زمانی که گاو دچار استرس گرمایی می گردد در اثر دفع بی کربنات به بیماری اسیدوز مبتلا می شود و دامدار در این حالت مجبور به خنک سازی محیط شده، مصرف خوراک هم به طور ناگهانی افزایش پیدا کرده اسیدوز عارض می گردد و در پی آن لنگش گاو را به همراه دارد. لنگش یا زخم کف سم طی چندین هفته ظاهر می گردد. در اثر استرس گرمایی تعداد تنفس افزایش پیدا می کند دهان گاو باز بوده و شروع به له له زدن می نماید و در این حالت دی اکسید کربن زیادی از بدن خارج می شود و نهایتاً به الکالوز تنفسی منجر می شود.
رفتار گاوها در زمان استرس گرمایی
۱- از آنجائیکه گاو به دنبال سایه بوده کمتر فرصت مصرف خوراک و آب را دارد در نتیجه کاهش تولید حاصل می گردد.
۲- مصرف آب افزایش می یابد و باعث بالا رفتن هزینه مالی می شود.
۳- گاو کمتر رغبت به آسایش و آرامش می کند و معمولاً گاو سر پا می ایستد که ناراحتی مفاصل را به همراه دارد.
۴- در اثر بالا رفتن درجه حرارت بدن تعداد تنفس افزایش می یابد.
۵- در اثر باز بودن دهان، ترشح بزاق دهان افزایش می یابد.
۶- تولید اسید چرب آزاد در شکمبه را کاهش می دهد و به سلامت گاو آسیب می رساند.
۷- تولید شیر را به مقدار قابل توجهی کاهش داده و فاصله زمانی رسیدن به پیک تولید را زیاد می کند.
استراژی های لازم برای گاو هایی که تحت تأثیر تنش گرمایی قرار گرفته اند:
۱- مصرف خوراک به علت افزایش حرارت حاصل از هضم مواد خوراکی ۱۰ تا ۳۰ درصد کاهش می یابد.
راهکار: همه روش های ممکن را برای حفظ ماده خشک به کار ببرید. سعی کنید افزودنی های خوراکی مانند بافرها یا مخمرهای کشت شده را اضافه، مواد خوراکی غیر خوش خوراک مانند پروتئین های حیوانی را از جیره حذف، مدیریت تغذیه و خوراک دهی را بهبود و از مواد خوراکی با کیفیت بالا استفاده کنید.
۲- زمانی که گاوها سعی در دفع حرارت دارند، جریان خون به دستگاه گوارش کاهش می یابد.
راهکار: با استفاده از مواد خوراکی با کیفیت تر قابلیت هضم مواد خوراکی را بهبود بخشید.
۳- گاوها در ساعات خنک تر روز تغذیه می کنند که این امر موجب ایجاد الگوهای متغیر مصرف می شود.
راهکار: گاوها را در شب به چرا برده و برای آنها مواد خوراکی بیشتری فراهم کنید. برای میزان مصرف خوراک و چالش های موجود در شب مصرف مواد خوراکی را اندازه گیری نمایید.
۴- هنگام هضم غذا حرارت تولید می شود و حرارت اضافی به میزان حرارتی که دام باید دفع کند افزوده می شود.
راهکار: برای کاهش حرارت تولیدی توسط عمل هضم از علوفه های با کیفیت بالا، منابع انرژی با قابلیت هضم بیشتر و مکمل های چربی استفاده کنید.
۵- در آخورهای خوراک از تخمیر ثانویه جلوگیری کنید.
راهکار: در بالای آخور سایبان درست کنید. برای کاهش pH خوراک و کاهش حرارت به میزان سیلاژ ذرت بیفزایید. یک ضد کپک مانند اسید پروپیونیک را نیز در نظر بگیرید. در شب خوراک دهید و برای افزایش مصرف خوراک به جیره های خشک آب اضافه کنید.
۶- اسیدوز شکمبه ای خطری است که در اثر تغییر الگوی خوراک دهی بروز می کند.
راهکار: برای تأمین حداقل میزان فیبر شیمیایی عمل خوراک دهی را در زمان های مشخصی انجام دهید. با این عمل می توانید از مصرف بیش از حد دانه غلات ( بیش از ۳/۲ کیلوگرم ماده خشک دانه غله در هر وعده غذایی) پیشگیری و از انتخاب آزاد مواد خوراکی توسط گاوها جلوگیری نمایید ( از جیره کاملا مخلوط استفاده کنید).
۷- چربی را با احتیاط به عنوان یک منبع انرژی به جیره بیفزایید. دانه های روغنی ( مانند سویا و پنبه دانه) می توانند میزان اسید های چرب غیر اشباع را افزایش و قابلیت هضم فیبر را کاهش دهند. چربی های خنثی خطر اثرات منفی چربی در شکمبه را کاهش می دهند.