نظارت بر باقیمانده های دارویی در دامداری و کارخانه فرآوری شیر چگونه است؟
از گاوداران سئوالات بیشماری درباره باقیمانده های دارویی پرسیده می شود. به نظر می رسد بعضی از آنها واقعا نمی دانند آزمایش های داروئی چگونه عمل می کنند.
شیر تحت سنگین ترین نظارت های مواد خوراکی است. محصولات خوراکی بسیار کمی تحت چنین نظارت دقیقی از نظر سلامت و کیفیت هستند. این نظارت به دلیل حمایت از مصرف کنندگان حساس به آنتی بیوتیک و جلوگیری از مقاومت نسبت به سویه های باکتریائی می باشد. در ضمن باقیمانده های آنتی بیوتیکی برای کارخانه های تولیدکننده پنیر و ماست نیز مهم می باشد.
در آمریکا سازمان غذا و دارو، کارخانه های فرآوری شیر را ملزم و مسئول به حصول اطمینان از سلامتی شیر نموده است.
سازمان غذا و داروی آمریکا مسئول نظارت بر کارخانه های صنایع لبنی است تا وظیفه خود را به نحو احسن انجام دهند و اگر کارخانه ها از این عمل تخطی کنند آنها را جریمه خواهند کرد. این کار از طریق توافق بین تعاونی ها به مسئولیت ایالتی صورت می پذیرد. کیفیت شیر در آمریکا توسط قانون کیفیت شیر پاستوریزه (PMO) کنترل می شود که مسئولیت بازرسی های معمول و نمونه گیری از شیرها را به آژانس های ایالتی محول کرده است. قسمتی از قانون کیفیت شیر پاستوریزه به میزان باقیمانده داروئی در شیر اختصاص یافته است. اگر میزان باقیمانده های داروئی در شیر یا میزان باقیمانده داروئی در گوشت بیش از میزان قانونی (سطح تحمل) باشد تخطی صورت گرفته و جریمه می شوند.
براساس قانون PMO کلیه مخزن های شیر تا قبل از تخلیه در کارخانه های فرآوری باید از نظر آنتی بیوتیک های بتالاکتم (beta-lactem) کنترل شوند.
بتالاکتم ها گروهی از باکتری ها هستند که شامل پنی سیلین، آمپی سیلین، آموکسی سیلین، کلوکساسیلین و سفاپرین و سفتیفور می شوند. باید هر بار که مخزن پر می شود نمونه گیری صورت گیرد و برای آزمایشگاه ارسال شود. نتیجه این آزمایش ها باید توسط FDA بررسی و مورد تائید قرار بگیرید و میزان غلظت بقایای دارویی در حد تحمل یا پائین تر تعیین گردند. رایج ترین مثال برای اینگونه آزمایش ها شامل آزمایش های SNAP که توسط IDEXX تهیه شده است و ارزیابی های Delvo test و Charm test می باشند. در صورتی که جواب همه این آزمایش ها مثبت باشد، باید فورا به مراکز قانونی گزارش شود. مزرعه پرورش گاو شیری مسئول تخلف باقی مانده های دارویی می باشد و در صورت گزارش تخلف، جریمه مالی می گردد، حتی ممکن است با جریمه های بیشتر برای فروش شیر نیاز به تائیدیه مجدد داشته باشند.
علاوه بر بررسی وجود آنتی بیوتیک های بتالاکتم، ممکن است شیر از لحاظ سایر باقیمانده های دارویی مورد آزمایش قرار گیرد، که به صورت نمونه گیری تصادفی انجام می شود. در جدول خلاصه ای از نمونه گیری های انجام شده برای بررسی باقی مانده های داروئی در آمریکا از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ به همراه تعداد نتایج مثبت آورده شده است. تعداد زیادی از نمونه ها در آمریکا حاوی باقیمانده های آنتی بیوتیکی در شیر بودند. البته تعداد شیرهای حاوی باقیمانده های آنتی بیوتیکی بسیار بیشتر می باشد. بعضی از مواقع سایر باقی مانده های دارویی نیز در شیر یافت می شوند (سولفانامیدها، آمینوگلیکوسیدها، ماکرو لیدزها و تتراساکلین ها). بسیار مهم است که یادآور شویم این آزمایش ها به اندازه آزمایش بررسی پنی سیلین در شیر انجام نمی شود.
گاوهای حذفی نیز بعد از کشتار از نظر باقی مانده داروئی مورد بررسی قرار می گیرند.
سازمان بررسی سلامت غذائی (FSIS) مسئول جمع آوری اطلاعات مربوط به باقی مانده های دارویی در دام ها بعد از کشتار می باشد. FSIS از لاشه دام ها، هم بعد از کشتار به صورت تصادفی (براساس برنامه جدول زمانی) و هم به هنگامی که خطر استفاده از دارو بالا باشد (براساسی جدولی که خود بازرسی تهیه می کند) نمونه برداری می کند.
تحت برنامه جدول زمانی، بازرس در صورتی که ظاهراً لاشه گاو سالم باشد به صورت تصادفی نمونه برداری می کند تا سلامت آن تائید شود و جهت مصرف به بازار ارائه گردد. از طرفی بازرس تحت برنامه جدولی که خود تهیه کرده است برای مواردی که مشکوک می باشد (گاوی که برای کشتار آمده و ظاهرا سالم نیست یا ممکن است در طی کشتار بعضی از اندام ها غیر طبیعی باشند و یا آن گله که گاو از آن آمده دارای بیشینه باقی مانده های داروئی است) نمونه برداری کند.
دامپزشکان سلامت عمومی نمونه های جمع آوری شده از لاشه ها را می توانند توسط آزمایش سریع آنتی بیوتیکی (FAST) از نظر طیف وسیعی از آنتی بیوتیک ها مورد آزمایش و بازرسی قرار دهند. هنگامی که نتیجه آزمایش FAST دامی مثبت باشد، آزمایش های بیشتر برای تشخیص نوع باقی مانده دارویی انجام می شود. لاشه های مثبت باید از نظر داروهائی مانند فلونکسین مگلومین (بانامین) و فنیل بوتازون مورد بررسی قرار گیرند.
آخرین اطلاعات منتشر شده درباره باقی مانده های داروئی گاوهای حذفی در سال ۲۰۰۸ نشان می دهد که بیش از ۲۶۰۶۲۴۰ گاو شیری در آن سال در آمریکا کشتار شدند و ۸۱۲۳۰ راس از آنها از نظر باقی مانده های دارویی مورد آزمایش قرار گرفتند که نشان دهنده ۳/۱ درصد آنها می باشد و تنها ۱ درصد آنها از نظر باقی مانده های داروئی مثبت تشخیص داده شدند.
مهم ترین باقی مانده های دارویی شناسایی شده شامل پنی سیلین، سولفانامیدتوکسین، فلونکسین مگلومین (بانامین)، سفتیوفور و اکسی تتراسایکلین می باشند. اینها بخش کوچکی از موارد تخلف دارویی هستند.
بسیار اهمیت دارد که با مشورت با دامپزشک گله، دارای دستورالعمل های درمانی برای بیماری ها باشید. هم در رویه های مربوط به پرورش گاو شیری و هم براساسی توصیه ها و قوانین دولتی باید از سلامت شیر و گوشت اطمینان حاصل کنید. این قوانین در آینده دارای ارجحیت بیشتری خواهند شد. هم تولیدکنندگان و هم دامپزشکان باید در همکاری با همدیگر این اطمینان را ایجاد کنند که محصولات مزارع پرورش گاو شیری بسیار سالم می باشند.