ذرت تنها منبع نشاسته ای برای تغذیه دام نیست
با افزایش قیمت ذرت، شما و کارشناس تغذیه باید به دنبال منابع اقتصادی ارزان تری برای تامین نشاسته در جیره باشید. به طور معمول در گروه های اصلی و پر تولید ۲۴ تا ۲۶ درصد ماده خشک نشاسته در جیره وجود دارد ولی جیره هائی که ۲۱ درصد نشاسته دارند در صورتی که هضم پذیری بالایی داشته باشند و سایر منابع انرژی تخمیری شکمبه موجود باشند، قابل قبول خواهند بود.
منابع نشاسته
سیلاژ ذرت معمولا ۳۰ تا ۳۲ درصد نشاسته دارد. وقتی سیلاژ ذرت ۳۰ درصد ماده خشک جیره را تشکیل دهد، می تواند بیش از ۳۵ درصد کل نشاسته جیره را تامین کند. این مسئله باعث افزایش اهمیت فرآیند برداشت و لزوم حداکثر استفاده از سیلاژ ذرت می شود. معمولا توصیه می شود که طول سیلاژ ذرت ۱/۹ سانتی متر برش زده شود و کلیرانس غلتکها ۲ تا ۳ میلی متر روی دستگاه فرآوری تنظیم شود. به طوری که همه دانه های ذرت خرد شوند.
ذرت پوست گرفته خشک باید بسیار ریز شود. توصیه می شود که ۶۷ ذرت خرد شده از الک آرد آشپزخانه (با منافذ حدود ۱/۱۸) عبور کند. این مقدار برابر با متوسط اندازه ۱۱۰۰ میکرون ذرات است. ذرت با رطوبت زیاد باید ۲۸ تا ۳۲ درصد رطوبت داشته باشد. باید قبل از مصرف غلتک زده شود اما اگر کمتر از ۱۵ درصد رطوبت داشته باشد، باید توسط آسیاب چکشی ریز شود.
حرارت و فشار باعث افزایش سرعت تخمیر پذیری نشاسته می شود. بخارپز کردن، اکسترود کردن و پلت کردن همگی باعث ژلاتینه شدن نشاسته می شوند. فرآیند ژلاتینه شدن نوعی تخریب برگشت ناپذیر از فرآیند کریستالین در گرانول نشاسته است که سطح هر مولکول را در معرض حلال ها و واکنش گرها از جمله میکروب های شکمبه قرار می دهد. با این حال درجه پخته شدن به میزان رطوبت فشار و حرارت حاصل در طی فرآیند بستگی دارد.
جایگزین های نشاسته
گندم و جو از جایگزین های معمول ذرت هستند. معمولا نشاسته موجود در اینها با سرعت بیشتری نسبت به ذرت آرد شده در داخل شکمبه تجزیه می شوند، به همین خاطر میزان کل نشاسته هضم پذیر افزایش می یابد. نشاسته هائی که سریع تخمیر می شوند به تولید شیر کمک می کنند، در صورتی که تأمین پروتئین و انرژی در شکمبه با مصرف این نشاسته ها همزمانی دقیقه به دقیقه داشته باشد.
با این حال باید در استفاده از این مواد دقت کرد، زیرا نسبت به ذرت آسیاب شده هضم سریع تری دارند و اسیدوز شکمبه سریع تر ایجاد می شود. معمولا منابع نشاسته با هضم بالا در حدود ۴ تا ۶ درصد ماده خشک جیره را شامل می شوند. میزان زیاد فراهمی نشاسته مورد نظر است، اما ترکیبی از نشاسته های سریع و آهسته هضم باید برای کنترل اسیدوز به کار روند.
در جدول منابع معمول، نشاسته و کل نشاسته موجود در آنها ارائه شده است. همچنین منابع نشاسته از نظر میزان نسبی هضم نشاسته ارائه شده اند. انرژی (NE,Mcal/kg) تابعی از میزان نشاسته و هضم پذیری آن است، ولی میزان قند هضم پذیر، الیاف، چربی و پروتئین نیز تأثیر دارند.
ملاحظات قبل از خرید
به هنگام خرید منابع نشاسته ای باید عواملی را در نظر داشته باشید و فقط نباید هزینه به ازای هر تن را محاسبه کنید. عامل اول قیمت و در دسترس بودن اجزای آن است. تجزیه شیمیائی تمام اجزای خوراک را تهیه کنید و تداوم انجام این تجزیه ها را کنترل کنید. کیفیت برخی اجزای غذائی خاص یکنواختی بیشتری نسبت به سایرین دارند. اطلاعات ارائه شده توسط فروشنده را تهیه نمائید. اجزای خوراک باید خوش خوراک و بدون کپک، باکتری، گندیدگی و خراب شدگی ناشی از آب و هوا باشند. مصرف حجم زیاد از یک ماده نامناسب و بد هیچ ارزشی ندارد.
عامل بعدی استفاده از جیره های کم هزینه و مصرف بهینه اجزای خوراکی برای تولید شیر است. به این وسیله مشخص می شود که چه منبع نشاسته ای بیشترین ارزش را دارد. سامانه ایجاد توازن در جیره باید قادر باشد اسیدهای آمینه، نشاسته، قندها، انرژی و پروتئین قابل سوخت و ساز را متوازن کند.
در این حالت قادر خواهید بود ارزش هر کدام از مواد را مشخص کنید. به عنوان مثال یک منبع نشاسته ای که مقادیر زیادی چربی و اسید آمینه دارد ممکن است برای یک جیره نسبت به منبعی که مقادیر کمتری چربی دارد و پروتئین کم کیفیت آن اسیدهای آمینه ضروری را تامین نمی کند، ترجیح داده شود. در نهایت سعی کنید منابع نشاسته ای مزرعه را با نشاسته های خریداری شده تکمیل کنید. برای این منظور باید از میزان نسبی هضم پذیری منابع نشاسته ای اطلاعات کافی داشته باشید. متاسفانه اکثر مدل های تغذیه ای سرعت هضم نشاسته را لحاظ نکرده اند. اما محاسبه آن مشکل نیست. به عنوان مثال اگر سیلاژ ذرت فرآوری نشده داشته باشید که مقداری خشک است، باید از منابع نشاسته با تجزیه پذیری بیشتر استفاده کنید. اگر سیلاژ ذرت با رطوبت بالا و ریز دارید نشاسته ای با هضم سریع به جیره اضافه نکنید. میزان MUN را در شیر کنترل کنید. اگر مقادیر MUN زیاد باشد نشانگر آن است که میکروب های شکمبه قادر به استفاده از کل نیتروژن موجود نیست. این حالت را با مصرف کربوهیدرات های سریع هضم یا کاهش پروتئین شکمبه ای قابل هضم در جیره می توان مشاهده کرد. قبل از ایجاد هر تغییری با کارشناس تغذیه مزرعه مشورت کنید.