راهکارهایی برای مقابله با کپک ها و سموم قارچی
مسمومیت با مایکوتوکسین ها، مایکوتوکسیکوسیس نامیده میشود. تخمین زده شده که حدود ۲۵ درصد محصولات آلوده به مایکوتوکسین هستند.
کپک ها و مایکوتوکسین ها اثرات زیادی روی گاو می گذارند. اینها می توانند خوش خوراکی را تحت تاثیر قرارداده و مصرف خوراک را کاهش دهند. چون قارچها از مواد مغذی خوراک برای رشد خودشان استفاده می کنند، ارزش غذایی خوراک را کاهش می دهند. کپک ها ممکن است میکرب های شکمبه را مهارکنند و قابلیت جذب شکمبه را کاهش دهند.
مایکوتوکسین ها می توانند باعث بروز مشکلات هورمونی و ایمنی شوند خصوصا در گاوهای شیری که تحت تنش هستند. مایکوتوکسین ها می توانند باعث اسهال های متناوب، زبر شدن موهای بدن، ناراحتیهای عمومی و سقط جنین زودرس شوند که به صورت چرخه نامنظم فحلی در گاو بروز می یابد. متاسفانه در اغلب اوقات مایکوتوکسین ها به جای مشکلات حاد باعث مشکلات مزمن می شوند که واقعا توجه شما را جلب می کند.
دلیل مشکلات مزمن از قبیل ۹۰۰ تا ۱۳۰۰ گرم افت تولید شیر گاو در روز یا زیاد شدن برخی بیماریها در گله و یا عملکرد گیرایی پائین که اغلب اوقات شناخته نمی شوند به وجود مایکوتوکسین ها ارتباط داده میشوند. با این حال مشخص است که این نوع مشکلات مزمن بسیار هزینه بر خواهند بود.
چرا خوراکها به قارچ و کپک آلوده می شوند؟
اسپور قارچ و کپک در خاک و باقیمانده گیاهان وجود دارد. این قارچها همیشه آماده آلوده کردن گیاه در مزارع هستند. قارچها وقتی شرایط مساعدی برایشان فراهم شود رشد میکنند. تنش های آب و هوایی میتواند مقدار قارچ و کپک ها را روی گیاه به صورت تصاعدی زیادکند.
گیاهانی که توسط حشرات آسیب دیده اند قارچ بیشتری روی خود دارند. اکسیژن و رطوبت زیاد در زمان انبارداری هم میتواند باعث رشد کپک ها و قارچ ها گردد.
وقتی هوای سرد (زیر ۲۱ درجه) و مرطوب (رطوبت نسبی ۷۰ درصد) بلوغ ذرت را به تاخیر میاندازد، قارچ ها اغلب در مزرعه شروع به رشد میکنند. در شرایط اقلیمی شمالی تر، قارچهای فوزاریوم مثل وومیتوکسین (با نام دیگر دی اکسی نیوالنول یا DON )، T2، زرالنون و فومونسین از این شرایط سود می جویند.
گرمای هوا، شرایط مرطوب، خشکی، آسیب توسط حشرات و سایر تنش های وارد به محصول، تولید مایکوتوکسین هایی به نام آفلاتوکسین (از قارچ آسپرژیلوس فلاویوس و قارچ آسپرژیلوس پارازیتیکوس) را در غلات قبل از برداشت افزایش میدهند. آفلاتوکسین عمدتا در خشکسالی شایع است چرا که باکتریها و قارچهایی که با آن رقابت میکنند در شرایط خشکی نمیتوانند رشدکنند. اما این قارچ های آسپرژیلوس رطوبت دوست نیز هستند و میتوانند رشد کرده و یک بار غله که به خوبی خشک نشده است را آلوده سازند. دانه های سبک یا آسیب دیده اغلب مقدار زیادی آفلاتوکسین دارند. از آنجا که آفلاتوکسین ماده سرطان زایی است سازمان خوراک و داروی آمریکا محدودیتهای قانونی برای این سم در مواد خوراکی و شیر وضع کرده است. مقدار مجاز آفلاتوکسین در خوراک گاوهای شیری ۲۰ قسمت در میلیارد و مقدار مجاز آن در شیر ۵/۰ قسمت در میلیارد میباشد. آفلاتوکسین تنها مایکوتوکسینی است که توسط سازمان نظارت بر غذا و دارو برای آن محدودیت اعلام شده است.
مبارزه با آفلاتوکسین
حتی با مدیریت خوب زراعی و دامی مقدار کمی آفلاتوکسین در خوراک و علوفه وجود دارد. تشخیص مسمومیت با آفلاتوکسین، به علت دامنه وسیعی از علائم و ماهیت مزمن بودن آن کار بسیار دشواری است. یک خوراک یا ماده غذایی ممکن است حاوی چندین نوع مایکوتوکسین باشد. اگر علائمی از وجود کپک و مایکوتوکسین ها در خوراک گاو وجود داشته باشد، همیشه سعی کنید از بروز هر گونه مشکلات مدیریتی و تغذیه ای دیگر جلوگیری کنید و بعد از آن اگر هنوز به مشکل آفلاتوکسین مشکوک هستید، برای این منظور آزمایش دهید و آن اقلام خوراکی را که فکر میکنید آلوده هستند از جیره حذف کنید یا در حداقل مقدار استفاده کنید و از مایکوتوکسین بایندر در جیره استفاده کنید.
۱) آزمایش برای تشخیص مایکوتوکسین ها: حدود ۱۰۰ نوع مایکوتوکسین مختلف وجود دارد. متاسفانه آزمایشگاهها قادر نیستند هر یک را به تنهایی آنالیز کنند بنابراین اگر آزمایش سطح مایکوتوکسین را بالا نشان نمیدهد لزوما به این معنی نیست که مشکلی وجود ندارد. اما گاهی اوقات بویژه مواقعی که به اقلام خوراکی خریداری شده شک دارید فرستادن نمونه ای به آزمایشگاه برای آنکه سطح مایکوتوکسین را نشان دهد، مفید خواهدبود.
۲) رقیق سازی: اگر احتمال آلودگی قارچی و مایکوتوکسینی زیاد است بهترین راه حل این است که ماده خوراکی آلوده را از جیره خارج کنید. دومین راه حل این است که مقدار آن ماده غذایی را در جیره کاهش دهید. این امر باعث کاهش مایکوتوکسن در خوراک گاو شده و ممکن است به شما این امکان را بدهد که از غذای آلوده در جیره استفاده کنید. اغلب اوقات مواد خوراکی ریزتر حاوی بالاترین سطح آلودگی هستند. بنابراین، این امر کمک میکند تا راهی برای جلوگیری از تغذیه آنها پیدا کنیم.
۳) مایکوتوکسین بایندرها: مایکوتوکسین بایندرها به جیره اضافه میشوند تا به مواد سمی متصل شوند و از جذب این مواد در دستگاه گوارش گاو جلوگیری کنند. به این ترتیب گاوها از سموم حفظ میشوند و از آلودگی شیر جلوگیری میشود. هر چند که روی این محصولات تحقیقات زیادی انجام شده است، در حال حاضر محصولی تائید نشده که بتواند سموم را از خوراک جدا کند. متاسفانه روشهای تحقیقی برای ارزیابی مایکوتوکسین بایندرها در آزمایشگاه و گاو استاندارد نشده است، لذا مقایسه محصولات با یکدیگر کار دشواری است.
سیلیکاتها (مثل رس، بنتونیت، منتموریلونیت، زئولیت و فیلوسیلیکاتها) معمولا به عنوان عوامل مقاوم به کپکی شدن یا پلت چسبان فروخته میشوند. با وجود اینکه تضمینی برای جلوگیری مشکلات مربوط به مایکوتوکسین ها، توسط مایکوتوکسین بایندر وجود ندارد ولی بسیاری از متخصصان تغذیه استفاده از این مواد را برای متصل شدن به مایکوتوکسین ها در جیره توصیه میکنند.
سدیم بنتونیت به صورت یک پودر نرم (با اندازه ۲۰۰ میکرون) معمولا به مقدار ۲۴۰ گرم به ازاء هر راس گاو در روز تغذیه میشود. در آمریکا مصرف بیشتر از ۲ درصد سدیم بنتونیت در جیره ممنوع است. سایر سدیم آلومینوسیلیکات بایندرها به مقدار ۱۱۰ گرم در روز با ازاء هر راس تغذیه میشوند. معلوم شده یک نمونه از سدیم کلسیم آلومینوسیلیکات های آبدار خاص در تعدادی از گونه های حیوانی به آفلاتوکسین متصل میشوند. متاسفانه به نظر نمیرسد که این ماده سایر مایکوتوکسین ها را علاوه بر آفلاتوکسین به صورت دائم جذب کند. تغییرات شیمیایی در ساختار سیلیکاتها مقداری بهبود در قدرت باندکنندگی این مواد با سایر مایکوتوکسین ها مثل زیرالنون بوجود آورده است. از زغال (یا کربن فعال) به عنوان باندکننده زرالنون و DON با موفقیتهای موردی استفاده شده اما به نظر میرسد به اندازه سیلیکات در جذب آفلاتوکسین موثر نیست.
گلوکومانان های استری شده قسمتی از دیواره سلولی مخمر هستند که به طور موثری در سطحی کمتر از سیلیکاتها مایکوتوکسین ها را جذب میکنند. با مصرف فقط ۱۰ گرم گلوکومانان های استری شده به ازاء هر راس گاو در روز آفلاتوکسین شیر گاوهای شیری به مقدار قابل توجهی کاهش مییابد. این کاهش با مصرف ۲۲۵ گرم سیلیکات در روز به ازاء هر راس گاو به دست میآید. در آزمایشگاه نشان داده شده که این کربوهیدراتهای غیر قابل هضم، آفلاتوکسین، اوکراتوکسین، زرالنون و T2 را جذب میکنند. استفاده از این مواد به مقدار ۵/۰ درصد رشد جوجه های گوشتی را در جیره های حاوی آفلاتوکسین، اکراتوکسین، زرالنون و T2 بهبود میبخشد.
برخی متخصصان تغذیه معتقدند که تغذیه مداوم این جاذبها برای جلوگیری از مسائل تحت بالینی مربوط به مایکوتوکسین ها ضروری است. متاسفانه برخی از این جاذبها ممکن است به مواد معدنی جیره مثل عناصر کم نیاز متصل شده و آنها را از دسترس حیوان دور نگه دارند. به همین خاطر ممکن است مصرف مداوم این جاذبها در جیره مناسب نباشد خصوصا اگر از منابع آلی مواد معدنی در جیره استفاده نشود. انجام تحقیق بر روی هزینه های ناشی از بروز مایکوتوکسیکوسیس تحت بالینی و موثر بودن جاذبها در سطوح پائین مایکوتوکسین در جیره میتواند مفید باشد.
