وبلاگ دستچین

در دهه های گذشته در پی به نژادی، گاوهایی با تولید فراوان و دوره شیردهی طولانی پدید آمده اند که در زمینه تغذیه با دشوارهای ویژه ای روبرو هستند. بیماری های متابولیک به عنوان شایع ترین بیماریها در گاوداریهای صنعتی، در شمار این دشواری ها هستند. مفهوم تولید فراوان و دوره شیردهی طولانی را می توان با مقایسه نژادهای گوشتی و شیری روشن کرد. ماده گاوهای گوشتی، روزانه اندکی شیر برای تغذیه گوساله های خود فراهم می کنند که در اوج شیردهی به حدود ۹ کیلوگرم در روز می رسد. دوره شیردهی این گاوها نزدیک به ۳ ماه است. گاوهای شیری بسیار فراتر از نیاز گوساله های خود شیر تولید می کنند. شیر این گاوها در اوج شیردهی (حدود ۶۰ روز پس از زایمان) حتی به بیش از ۵۰ کیلوگرم در روز می رسد و پس از آن نیز به تندی پایین نمی آید و می تواند ۱۰ ماه یا بیشتر ادامه یابد.

همراه با افزایش تولید در گاوهای شیری، نیازهای غذایی آنان نیز افزایشی چشمگیر یافته است تا جایی که شاید در برخی از مراحل شیردهی تامین این نیازها دشوار یا غیر ممکن باشد. فراهم نشدن نیازهای غذایی، متابولیسم مواد مغذی را آشفته یا ناهماهنگ می سازد و گاو را به بیماریهای متابولیک دچار می کند. افزون بر کمبود مواد مغذی، ازدیاد برخی از آنها نیز می تواند سبب رخداد بیماریهای متابولیک شود.

اهمیت بیماری های متابولیک

بیماریهای متابولیک بیشتر به شکل تحت بالینی (بدو نشانه های آشکار) شمار زیادی از حیوانات گله را درگیر می کنند و از راه های گوناگون سبب زیان اقتصادی می شوند.

– کاهش تولید

– کاهش اجزای اقتصادی شیر (مانند چربی و پروتئین)

– کاهش باروری و افزایش فاصله زایش ها

– افزایش نسبت تلقیح به آبستنی

– افزایش رخداد بیماری های عفونی

– تحمیل هزینه های تشخیص و درمان

– افزایش موارد حذف گاوها از گله

سبب شناسی و پاتوفیزیولوژی مشترک

بیماریهای متابولیک در موارد بسیار سبب های مشترک دارند و بیماری زایی آنها نیز نقاط مشترک فراونی دارد. یک بیماری متابولیک می تواند آغازی برای دیگری باشد و معمولا حیوان در پی ابتلا به یکی از آنها با بیماری های دیگری نیز روبرو می شود (ناهنجاری های متابولیک به صورت آبشاری یکی در پی دیگری پدید می آیند).

جمعیت های حساس

در گله های شیری، گاوهایی که در هفته های پیرامون زایمان هستند بشترین حساسیت را به بیماریهای متابولیک دارند، هر چند برخی از این بیماری ها ممکن است با فاصله بیشتری نسبت به زایمان دیده شوند و یا زمینه رخداد آنها در زمانهای دیگری فراهم شود. پس از درمان، پی آمدهای بیماریهای متابولیک مدت ها بر جای می مانند.

عوامل مستعد کننده

کاستی های جیره، روش های اجرایی مدیریت گله و شرایط محیطی در شمار عوامل مستعد کننده بیماریهای متابولیک هستند. به دلیل رخداد آبشاری بیماریهای متابولیک، می توان گفت که عوامل مستعد کننده آنها مشترک هستند و یک عامل می تواند زمینه ساز چندین بیماری شود.

کاستی های جیره: اشتباهات کوچک در جیره غذایی، به ویژه در مراحل حساس چرخه شیردهی شاید دشواری های بزرگی در پی داشته باشد. با این وجود، چنانچه در ریشه یابی درمان و برنامه ریزی برای پیشگیری از بیماری های متابولیک تنها به کاستی های جیره بسنده شود راه درستی پیموده نشده است.

سطح تولید: گاهی تولید دام به اندازه ای زیاد است که حتی با برنامه های مناسب تغذیه ای نیز احتمال رخداد برخی از بیماری های متابولیک وجود دارد.

گروه بندی: اگر گاوها به درستی گروه بندی نشوند بر پایه نیازشان تغذیه نخواهند شد و پیشگیری از بیماری های متابولیک دشوار می شود.

شرایط جایگاه ها: گاو همیشه باید به آسانی و بدون نیاز به رقابت برای غذا و آب به مکان مناسب برای استراحت دسترسی داشته باشد. کاستی در هر یک از موارد، مصرف غذا را کاهش می دهد و امکان بیمار شدن گاو را بیشتر می کند.

دمای محیط: مصرف غذا در هوای گرم کمتر و در هوای سرد بیشتر می شود و اگر پیش بینی های لازم صورت نپذیرد احتمال رخداد بیماریهای متابولیک بالا می رود. هوای گرم به جز کاهش مصرف غذا از راه های دیگری نیز به حیوان آسیب می رساند.

آماده سازی و توزیع غذا: اگر فرمولاسیون غذا خوب باشد ولی آماده سازی و توزیع آن درست نباشد، ممکن است مصرف غذا کاهش یابد و یا این که غذا درون دستگاه گوارش به خوبی مورد استفاده قرار نگیرد.

لزوم برنامه های مشترک پیشگیری

با توجه به سبب ها، عوامل مستعد کننده و پاتوفیزیولوژی مشترک بیماری های متابولیک، و رخداد کمابیش همزمان همه آنها در هفته های پیرامون زایمان، نمی توان برای پیشگیری از تک تک آنها به صورت جداگانه برنامه ریزی کرد. برای پیشگیری از این برنامه ها به یک برنامه جامع مدیریتی و تغذیه ای نیاز است که همه بیماریها را در بر گرفته باشد. هر چند بیماریهای متابولیک بیشتر در هفته های پیرامون زایمان رخ می دهند، برنامه های کنترل و پیشگیری باید همه چرخه شیردهی را در بر گیرند.