وبلاگ دستچین

بیماری یون چست ؟

بیماری یون یک عفونت باکتریایی مزمن علاج ناپذیر است که به صورت اولیه قسمتهای تحتانی روده کوچک نشخوارکنندگان را درگیر می نماید، هرچند پاتولوژی و نشانه های آن میان گونه ها متفاوت است. عفونت معمولا هنگامی رخ می دهد که حیوانات جوان باکتری مایکوباکتریوم ایویوم پاراتوبرکلوزیس (map) را دریافت دارند. پس از آلودگی باکتری داخل سلولهای روده ای حیوانات به آرامی رشد می نماید، پس از مدتی سلولهای ایمنی حیوانات در پاسخ به حضور باکتری تکثیر می یابند و سرانجام به ضخیم شدن روده و آسیب به قابلیت جذب غذاها و نشانه های کلینیکی بیماری یون در تعدادی از حیوانات منتهی می شود. علائم کلینیکی بیماری یون بصورت تاخیری بروز می نماید و این امر به این دلیل می باشد که دوره کمون آن ۲ تا ۶ سال یا بیشتر است.

علائم فاز تاخیری عفونت شامل کاهش وزن، اسهال ناگهانی پرتابی یا متناوب و اشتهای نرمال می باشد. تعدادی از حیوانات غیر اقتصادی می شوند و یا التهاب و تجمع مایع زیر فک (bottle jaw)ناشی از کمبود پروتئین در آنها رخ می دهد. مرحله تاخیری بیماری در حیوانات تا به زوال رفتن و لاغری مفرط ادامه می یابد و می تواند طی چند روز یا چند ماه به مرگ منتهی شود. یون یک بیماری پیش رونده در سطح گله ها می باشد، مطابق یک مطالعه انجام شده یون در دست کم ۲۲% از گله های شیری آمریکا وجود دارد. (تنها گله هایی با ۱۰% یا بیشتر گاو عفونی بعنوان مثبت تلقی شدند) و ۴۰% از گله های بزرگتر (بیش از ۳۰۰ راس) از نظر تست بیماری مثبت شدند. همچنین در گله های کوچکتر (زیر ۵۰راس) میزان آلودگی ۲۰% بوده است و فقط ۷% از گله و ۴/۰% از گاوها در این گله ها از نظر تست مثبت بوده اند، این کاهش تیتر شاید یک نتیجه از بهبود امر مدیریت بر مراتع و مقادیر تجمعی کمتر بوده است.

ضرورت های اقتصادی شناسایی بیماری یون چیست؟

اگر تعداد زیادی دام در یک گله آلوده شوند کنترل دشوار است و حیوان ارزشمند می تواند به یک حیوان که نگهداری آن ایجاد ضرر می نماید تبدیل شود، بیماری یون در یک گله متعاقبا تعدادی یا همه ضررهای اقتصادی زیر را بدنبال خواهد داشت:

– از دست رفتن سودمندی دامها

– احتمال کاهش تولید شیر به میزان ۵ تا ۲۵% در آخرین شیردوشی

– کاهش ارزش لاشه در کشتارگاه و لاغری مفرط آن

– کاهش بازارپسندی

– درمان غیر موثر و نیاز به زمان عدم مصرف گوشت به دلیل داروهای مصرف شده

– بهای انجام تست ها و اقدامات مدیریتی جهت جلوگیری از انتشار بیماری

آنالیز از ۹۳۴ گله از نظر برآورد ضرر اقتصادی حاصله نشان داده است که در گله هایی که دست کم ۱۰% از دامها علائم کلینیکی بیماری یون را نشان می دهند بطور متوسط سالیانه ۲۴۵ دلار به ازای هر گاو در گله ضرر وارد می گردد.

متوسط ضرر اقتصادی سالیانه در کل گله های مثبت ۱۰۰ دلار به ازای هر گاو و ضرر به صنعت تولید شیر ۲۰۰ میلیون دلار برآورد می گردد.

آیا وقوع بیماری یون از نظر بهداشت عمومی حائز اهمیت است؟

تعدادی از محققان پزشکی پیشنهاد نموده اند که مایکوباکتریوم ایویوم پاراتوبرکلوزیس احتمالا نقشی در ایجاد بیماری کرون (john, s disease) ایفا نماید. این بیماری یک التهاب مزمن روده ها در انسان می باشد، البته نتایج مطالعات متناقض بوده اند و خطر مایکوباکتریوم پاراتوبرکلوزیس جهت سلامت عمومی تائید نگردیده است با این وجود تشویق واحدهای شیری و پرواری و دولت ها جهت توجه مستقیم به کنترل بیماری یون و ارزیابی سلامتی شیر و تولیدات گوشتی از این نظر می تواند در پیشگیری از بیماری کرون مورد توجه قرار گیرد.

چگونه بیماری یون رخ می دهد؟

گله ها غالبا بصورت اولیه بوسیله ورود حیوانات آلوده ای که علائم بالینی ندارند آلوده می شوند. در گله ها معمولا گوساله ها از نظر ابتلا به عفونت مستعدترند، اگرچه با افزایش سن دامهای جوان و حتی گاوهای بالغ در صورتیکه دز بالایی از ارگانیزم را دریافت دارند و یا در معرض موارد بیماری بصورت ثابت قرار گیرند، ممکن است آلوده شوند. سلامتی، عملکرد ایمنی، ذخیره ژنتیکی، تغذیه و سویه مایکوباکتریوم نیز در بیماری یون نقش بازی کند اما دانستنی های کمی در خصوص فاکتورهای بالقوه شناسایی شده است. مایکوباکتریوم ایویوم پاراتوبرکلوزیس (map) یک حیوان را به سه روش اصلی آلوده می کند:

۱- آلودگی محیط پیرامون گوساله ها به کودی که متعلق به حیوانات آلوده می باشد و یا آلودگی پاها، پستان ها و تیتها به مدفوع.

۲- دریافت آغوز یا شیر از یک گاو که در مرحله تاخیری بیماری یون می باشد و تغذیه گوساله ها با آغوز و شیر جمع آوری شده از کل گله خطر ابتلای گوساله را افزایش می دهد.

۳- آلودگی جنین به ارگانیزم مایکوباکتریوم پاراتوبرکلوزیس از طریق جریان گردش خون در دام آلوده، هرچند این خطر کمتر متداول است اما در صورتیکه گاو در مرحله آخر عفونت باشد احتمال آلودگی افزایش می یابد.

به تدریج که عفونت پیشرفت می کند خطر انتقال افزایش می یابد، حیوانات آلوده در ابتدا مایکوباکتریوم ایووم پاراتوبرکلوزیس (map) را در کود طی مرحله دوم (stagell) دفع می کنند، تعدادی نیز ممکن است سرانجام طی مرحله دوم و سوم آلودگی از طریق آغوز، شیر و جنین دفع شوند و در نهایت بیماری با علائم بالینی در مرحله چهارم (stage IV) بروز می یابد، دفع ارگانیزم مایکوباکتریوم در این مرحله بشدت و به مقدار زیاد خواهد بود. در مرحله دفع فراوان ارگانیزم از گاوهایی با علائم بالینی در کشتارگاه مایکوباکتریوم ایویوم پارانوبرکلوزیس کشت شده است. از آغوز و نمونه های شیر نیز از مقادیر زیاد تا ۳۵% این گاوها و از ۲۰ تا ۴۰% جنین این گاوها آلودگی به ارگانیزم تائید گردیده است. در نمونه هایی که از گاوهای آلوده تحت بالینی اخذ می گردد ۹% از نمونه های آغوز، ۳% از نمونه های شیر و ۹% از نمونه های بافت جنینی آلوده بوده اند.

سیمن تجمع یافته در واحد، انتقال جنین و حیات وحش راههای دیگری جهت آلودگی را مهیا می نمایند که تاکنون مورد توجه قرار نگرفته اند اگرچه دلایل عمده عفونت نمی باشند.

علائم بالینی بیماری یون چه هنگام بروز می نماید؟

علائم بالینی بیماری در گاوها بطور تیپیک تا زمان بلوغ رخ نمی دهد، گوساله هایی که در سن پایین بوسیله یک دز بالا از ارگانیزم آلوده می شوند، دست کم پس از سن ۲ سالگی علائم بیماری را نشان می دهند. همه موارد بالینی بیماری و رخدادهای آن در سن ۲ سالگی و پس از آن می باشد. گاهی اوقات حیوانات جوان تر ممکن است مبتلا شوند و آن به دلیل رشد عفونت در گله به دلیل وسعت آن می باشد. حیواناتی که در معرض بیماری در سنین بالاتر (۱۸ تا ۲۴ ماهگی یا بیشتر) قرار می گیرند یا با یک دز کمی از ارگانیزم در سن جوانتر آلوده می شوند کمتر علائم بالینی بیماری را نشان می دهند. اگر بیماری در آنها توسعه یابد بصورت تاخیری علائم در آنها رخ می دهد، شیوع علائم بالینی بیماری اغلب متعاقب شرایط استرس زا نظیر زایمان، دوره خشکسالی، درجه حرات بالا یا استرس های محیطی، تغییرات تغذیه ای، عدم بالانس جیره، جابجایی یا بیماریهای همزمان رخ می دهد.

تشخیص بیماری یون در گاو؟

کشت مدفوع می تواند دفع ارگانیزم (map) را در ۳۰ تا ۴۰ درصد حیوانات عفونی جدا نماید و دقیق ترین تست تشخیصی در گاوهای زنده است، صرف هزینه بیشتر برای آن بی فایده است و شاید نیاز به چندین هفته یا ماه جهت نتیجه گیری بیشترداشته باشد.

تست سرولوژی نظیر الایزا میزان آنتی بادی ها علیه ارگانیزم (map) را اندازه می گیرد و دقت کمتری دارد اما سریعتر انجام می گیرد و ارزان تر می باشد، این روش آنتی بادی افزایش یافته در مراحل ۳ و ۴ را تعیین می کند و بهتر است برای غرلبالگری گله ها برای تعیین درصد آلودگی در آنها استفاده شود، تستهای الایزا می تواند پاسخ مثبت کاذب ناشی از واکنش متقاطع با سایر ارگانیزمها نشان دهد. لذا کشت از موارد مثبت برای تائید حیوانات عفونی پیشنهاد می گردد، آگارژل دیفیوژن نیز دارای حساسیت کمتر، اما دقت بالاتری از تستهای سرمی می باشد و یک تست مناسب جهت تائید یا رد کلینیکی است.

تستهای جداسازی DNA قطعات سگمنت مشابه با ارگانیزم (map) را جدا می سازد و جهت مدفوع، شیر یا خون به کار می رود، این تستها احتمالا در آینده بعنوان شیوه کامل و دقیق تشخیصی پیشنهاد می گردند. دقیق ترین شیوه تشخیصی در گاو هیستوپاتولوژی و کشت از قسمت تحتانی روده (Distal ileum) و عقده های لنفاوی نزدیک آن می باشد. عموما تستهای بیماری یون برای جداسازی بیش از ۵۰% حیوانات آلوده به map خطا دارند و از تستهای سرولوژی می توان توقع داشت که تا ۳-۱% نتایج مثبت کاذب استخراج گردد. با این وجود تستهای یون ابزار خوبی هستند و هنگامی که به همراه مدیریت صحیح گاوداری استفاده شوند می توانند نقش مهمی جهت کنترل بیماری ایفا نمایند، مدیریت گله مناسب می بایست در مشورت با دامپزشک و شیوه های آزمایشگاهی تشخیصی برای تستهای یون باشد.

مراحل عفونت بیماری یون در دام چگونه است؟

مرحله اول (stage I): (عفونت زود هنگام، خاموش،‌ تحت بالینی و غیرقابل جداسازی)، این مرحله بطور تیپیک در گله های جوان کمتر از دو سال سن و حیواناتی که در معرض دز پائین ارگانیزم قرار می گیرند یا در سنین بالا آلوده می شوند دیده می شود. این عفونت نمی تواند بوسیله کشت مدفوع یا تستهای سرولوژی (الایزا) تشخیص داده شود. این عفونت به کندی پیشرفت می کند، بیش از ماهها و سالها طول می کشد تا به مرحله دوم (stage II) برسد. تعدادی از حیوانات شاید این مرحله عفونت زودهنگام را رد نمایند یا هرگز به مرحله بعدی نرسند.

مرحله دوم (stag II): (فرم تحت بالینی) بطور تیپیک این مرحله در گله های جوان با سن بالاتر و گاوهای بالغ رخ می دهد که عفونت در آنها پیشرفت نموده است. حیوانات ظاهرا سالم می باشند اما دفع ارگانیزم متناوبا رخ می دهد و مایکوباکتریوم پاراتوبرکلوزیس ممکن است در کشت مدفوع جداسازی شود، کمتر از ۱۰% این موارد حاوی آنتی بادی کافی جهت جداسازی بوسیله تست الایزای خون می باشند، خطر انتقال عفونت کمتر از مراحل سوم و چهارم( III و IV )می باشد، با این حال تعداد زیادی از حیوانات آلوده در گله در مرحله دوم می باشند بنابراین آنها یک منبع مخفی از عفونت می باشند.

مرحله سوم (stag III): (عفونت حد واسط، نشانه های کلینیکی زود هنگام، دفع فراوان ارگانیزم).

این حیوانات ممکن است ظاهرا سالم باشند یا اسهال یا کاهش وزن داشته باشند آنها توسط کشت مدفوع و الایزا قابل تشخیص می باشند، مایکوباکتریوم ایویوم پاراتوبرکلوزیس به مقدار زیاد در دامهای بالغ یافته شده و دفع می شود و در سطوح پائین تر در تعدادی از حیوانات (۱۰تا ۳۵%) در شیر، آغوز و مدفوع تشخیص داده می شود. این حیوانات دارای یک ریسک بالایی برای انتقال عفونت می باشند.

مرحله چهارم (stage IV): (فرم کلینیکی بیماری یون، دفع سنگین ارگانیزم). گاو در محله کلاسیک عفونت پیشرفته دچار اسهال، کاهش وزن و تولید شیر می شود در حالیکه اشتهای آن تغییر چندانی نمی کند، نشانه ها غالبا همزمان با استرس ها بروز نمایند.

بعضی اوقات حیوانات ظاهرا بهبودی نشان می دهند اما پس از یک رویداد استرس زا مجددا بیماری عود می کند در محله چهارم حیوانات بیلیون ها ارگانیزم مایکوباکتریوم ایویوم پاراتوبرکلوزیس (map) را از طریق کود دفع می نمایند و ارگانیزم در آغوز، شیر و مدفوع حیوانات وجود دارد و این حیوانات جهت سلامتی گله خطرناک هستند، آنها دفع سنگین ارگانیزم را در کشت مدفوع دارا می باشند و بسیاری از آنها در تستهای سرولوژیک مثبت می شوند. نهایتا آنها یک منبع عظیمی از عفونت می باشند و باعث آلودگی می شوند. این مرحله انتهایی ممکن است چند روز تا چند ماه طول بکشد اگر حیوانات دارای تراکم بالا نباشند و همچنین لاشه این حیوانات احتمالا مورد بازرسی قرار نمی گیرند.

«کوه یخ بیماری یون » The john s iceberg

در یک گله که بیماری یون ثبت می گردد به ازای هر گاو که در مرحله ۴(IV) می باشد چندین گاو در مراحل زودتر می باشند انتشار حیوانات آلوده در گله مشابه کوه یخی می باشد. بنابراین حیواناتی که علائم بالینی بیماری یون دارند (مرحله ۴) در نوک قله یخی عفونت در گله حضور دارند، تعداد موارد بالینی متفاوت است و بستگی به درجه و سرعت انتشار عفونت در گله دارد. اما ۵ تا ۲۰ حیوان دیگر به ازای هر مورد بالینی در گله آلوده وجود دارد. یک تست کشت مدفوع واحد در یک گله تنها ۳۰ تا ۴۰% حیوانات آلوده را شناسایی می نماید و ۲۰ تا ۳۰% این موارد انفرادی در مراحل ۳ و ۴ می باشند و دفع بالای ارگانیزم (بیش از ۱۰ کلنی در هر گرم مدفوع) را دارا می باشند. ۷۰ تا ۸۰ درصد موارد در مرحله دوم باقی می مانند و دفع کم ارگانیزم.

چه اقداماتی باید جهت کنترل بیماری یون در فارم انجام گیرد ؟

بهترین راهکار برای بیماری یون، داشتن یک نقشه و اجرای آن بعنوان یک کار روتین در گله می باشد بیشتر دانستن و بحث در خصوص نکات کنترلی با یک دامپزشک نقطه خوبی جهت آغاز است سه اصل کلیدی جهت پیشگیری و کنترل بیماری یون وجود دارد:

عدم ورود حیوانات آلوده به گله:

یون معمولا در اثر ورود حیوانات حامل که ظاهرا سالم می باشند به گله وارد می شود، خطر ورود عفونت می تواند با شناسایی منبع کاهش یابد. درخواست یک تاریخچه از وضعیت سلامتی و برنامه های مدیریتی برای بیماریهای خاص، خرید دام از منابع با ریسک کمتر آلودگی، قرنطینه و جداسازی اولیه دامها بویژه دامهایی که از گله های جوان خریداری می شوند و انجام اقدامات کنترلی از مهمترین روشهایی است که می توان در این زمینه انجام داد .

مقررات مدیریت کنترل ریسک فاکتورها :

اقدامات مدیریتی روتین جهت پیشگیری از وقوع بیماری در حیوانات مستعد (حیوانات کمتر از ۱۲ ماه و بیش از ۲۴ ماه) می بایست انجام گیرد، این حیوانات از طریق ورود ارگانیزم در کود، آغوز، شیر، غذا و آب آلوده می شوند و این موارد بحرانی ترین نقاط در کنترل بیماری یون می باشند.

تشخیص حیوانات بیمار :

انتشار عفونت به میزان زیادی با تشخیص و انتقال حیوانات عفونی کاهش می یابد، جداسازی و مدیریت این حیوانات دشوار است و شناسایی و تست حیوانات مشکوک یک روش استاندارد می باشد. تست گله در صورتیکه به برنامه های مدیریتی موثر اضافه شود می تواند در شکستن سیکل بیماری کمک کننده باشد، اهمیت روشهای متنوع کنترل و پیشگیری برای هر فارمی متفاوت خواهد بود:در گله های آلوده،‌ برنامه های کنترلی باید بر بهداشت و بیوسکوریتی متمرکز گردد و جهت گله های عاری از بیماری مقدم ترین موضوع ممنوعیت ورود حیوان آلوده است، در هر دو مورد مهیا نمودن استراتژی انجام تست می تواند برنامه موثری باشد.

تولید کنندگان می بایست کمیته ای جهت کنترل بیماری یون تشکیل دهند و نقشه ها و برنامه های متناوبی جهت اهداف آینده تدوین نمایند. مهمترین ریسکها باید شناسایی و سپس بطور واقع بینانه ای مدیریت گردد و نیز از ابتدا می بایست نقشه ها و برنامه ها برای مسئولین واحدها تشریح گردد.

مدیریت نقاط بحرانی جهت کاهش موارد عفونی جدید:

مقررات زیر می تواند جهت واحدهای شیری و گوشتی به کار رود:

– مدیریت کود (کلیه کودها آلوده اند)

– ممانعت از درمعرض قرار گرفتن گوساله های تازه متولد شده با ارگانیزم بیماری از طریق انتقال آنها به نواحی تمیز و خشک، همچنین گوساله ها می بایست از مراتع تمیز و عاری از کود استفاده نمایند.

– مهیا نمودن غذا و آب تمیز جهت گله های جوان و غیر آلوده بودن منابع آب و غذای آنها به کود حیوانات بویژه کود حیوانات مسن تر.

– جدا نمودن گله های جوان از دامهای بالغ و کود آنها.

مدیریت خطر آلودگی از طریق آغوز و شیر:

– تغذیه آغوز از گاوهای سالم و آنهایی که دارای ریسک کمتر بیماری هستند انجام گیرد، ذخیره آغوز انجام نشود و یک گوساله تنها با شیر یک گاو تغذیه گردد.

– استفاده از شیر جایگزین، شیر حیوانات سالم و آنهایی که در یک ریسک پائین آلودگی هستند یا پاستوریزه نمودن شیر.

تشخیص و مدیریت حیوانات آلوده:

– تشخیص و کشتار موارد مشکوک کلینیکی بیماری و حیوانات با ریسک بالا و جداسازی فوری آنها.

– اتخاذ یک سیاست تشخیصی جهت مدیریت حیوانات دارای ریسک بالا و پائین بیماری به منظور کاهش آلودگی در حیوانات جایگزین.

– بررسی و هماهنگی نتایج تستها جهت تصمیم گیری برای نقاط بحرانی نظیر مراحل خشکی، زایش، آبستنی، مصرف علوفه، تجمع و تراکم و انتخاب راه جایگزین.

– توجه به افزایش ریسک بالقوه آلودگی در هنگام ورود دام

– توسعه و ارتقاء مدیریت بیماری یون بهمراه سایر اولویت های فارم، مدیریت تشخیص، تهیه برنامه مدون مدیریتی و آموزش منظم از دیگر نیازهای واحد تولیدی می باشد.

برنامه بیمه سلامت گاوها:

برنامه های بیمه سلامت در بسیاری مواقع می تواند به تشخیص ریسک های ورود و انتشار بیماری یون به فارمهای شیری کمک نماید، همچنین کار کردن با دامپزشک گله و مشورت با سایر مدیران در خصوص ارتقاء و بهبود مدیریت یک گله در مبارزه با این ریسکها حائز اهمیت است.

چه اقداماتی در خصوص گله هایی که ریسک آلودگی پائین دارند باید انجام بگیرد؟

فارم هایی که در ریسک پائین عفونت هستند نیز می بایست تحت مراقبت و پیگیری باشند و تحت پوشش برنامه های پیشگیری و کنترلی باشند. دامدارانی که مایلند جایگاه مناسب و مطلوبی در بازار داشته باشند و حیوانات باارزش تولید نمایند می بایست تست گله آنها منفی شود و تحت پوشش برنامه های مدون باشند.