وبلاگ دستچین

شهد و گرده تنها جیره غذایی زنبور عسل را تشکیل می دهند. گرده به عنوان منبع پروتئین در زاد و ولد، تولید ژله رویال، زهر، موم، بره موم، آنزیم ها و انجام فعالیت های فیزیولوژی بدن زنبورها عسل کاربرد دارد. شهد و مخصوصاً عسل ترکیبی اشباع از انواع هیدروکربن ها دارند و تنها منبع انرژی برای زنبورهای عسل می باشند. تنظیم دمای کلنی زنبورهای عسل یکی از موارد استفاده انرژی تولیدی در کندو می باشد. یعنی در تابستان با گرم شدن کندو، عده ای از زنبورها آب به کندو حمل می نمایند و آب جمع آوری شده را به صورت قطرات بسیار ریز در فضای کندو پخش می کنند و عده ای دیگر در اطراف درب ورودی کندو به سرعت بال می زنند و هوای داخل کندو را تهویه می سازند (این عمل انرژی نسبتاً زیادی را خرج می کند). اما در فصول سرد با مصرف عسل، انرژی مصرفی به صورت گرما در فضای اطراف بدن ساطع می گردد. پس در بقای زمستانه زنبورهای عسل نقش مهمی را ایفا می نماید.

آماده سازی کلنی ها برای زمستان گذرانی:

قدرت زمستان گذرانی خوب جزو صفاتی می باشند که به طور مستقیم با عملکرد کلنی در ارتباط است. زمستان گذرانی خوب با صفات دیگری مانند زنده ماندن کلنی برای مدت طولانی با ذخایر کم، مصرف کم ذخایر، عدم انجام پرواز پاکسازی (دفع مواد زاید)، عدم واکنش به تغییرات ناگهانی درجه حرارت، عدم تحرک زیاد و … پیوستگی دارد. در نژاد زنبور عسل ایرانی اگر از عملکرد پایین این نژاد صرفنظر کنیم، اما درعوض بسیار صرفه جو بوده و زمستان گذرانی خوب این نژاد باعث شده تا عملکرد اقتصادی مناسبی داشته باشد. طی زمستان گذرانی هر قدر که دمای خارج از کندو سرد باشد اما با اعمال مدیریت صحیح می توان بر سرمای سخت به کمک زنبورها چیره شد.

نکات کلیدی و عملی که در مورد زمستان گذرانی کندوهای زنبورعسل که باید مورد توجه قرار بگیرد:

تغذیه پائیزه کلنی ها باید حداکثر تا آخر شهریورماه خاتمه یابد. زیرا در غیر این صورت، بعلت خنکی هوا، جمعیت کندو فرصت و توانایی لازم و کافی برای فرآوری و عمل آوری شربت مصنوعی را نداشته و شیره ای که توسط زنبورها بصورت خام در سلولهای مومی سیلو شوند، امکان فساد آن در داخل کندو وجود دارد و شرایط محیطی مناسبی را برای رشد قارچها و باکتریها مهیا خواهد کرد.

در تغذیه پائیزه حتما دو قسمت شکر و یک قسمت آب انتخاب شود. اگر به محلول فوق مقداری عسل اضافه شود اشتیاق زنبورها نسبت به برداشت آن بیشتر خواهد شد.

برداشت و استخراج شانهای اضافی و محصولات مازاد داخل کندو را قبل از شروع فصل زمستان گذرانی انجام داده و از کندو خارج کنید. این کار از پخش زنبورها در روی شانهای عسل جلوگیری کرده و باعث تراکم جمعیت می شود.

از گذاشتن شانهای خالی و نیمه پر به عنوان آذوقه جهت زمستان گذرانی جدا پرهیز کنید و قبل از شروع استراحت زمستانی داخل کندو را تمیز کنید.

فضای داخل کندو را با موادی از قبیل روزنامه، برگ خشک درختان و گونی های پلاستیکی پرکنید تا فضای داخل کندو کاملا تنگ و متراکم شود.

حتما بعد از برداشت محصول با بیماریها و آفات کلنی مبارزه کرده و نوارها و داروهای مستعمل و باقیمانده را از کندو خارج کنید.

توجه کنید که گرده و عسل به اندازه کافی در داخل کندو وجود داشته باشد. بدین صورت که به ازای هرکلنی زنبور، یک شان عسل بعنوان آذوقه در نظر می گیرند. البته بسیار بهتر است یک شان عسل بصورت مازاد نیز در جلو آخرین شان زنبورها قرار داشته باشد.

داخل کندو نباید به هیچ عنوان خیس و مرطوب باشد یعنی زنبوردار می بایست سعی کند تا مانع نفوذ نزولات آسمانی به داخل کندو شود. به یاد داشته باشید که رطوبت داخل کندو یکی از عوامل مهم تلفات زمستانه زنبور عسل است.

حتی المقدور سعی شود برای زمستان گذرانی زنبورهای عسل، کندوها را به مناطق معتدل و نه چندان سرد قشلاقی کوچ دهید. مناطق قشلاقی جاهای پست و کم ارتفاع و یا حواشی دریاها هستند. هوای این مناطق ملایم و مطبوع است و علت آن این است که ابر و بخارات حاصل از دریاها بصورت گلخانه عمل کرده و مانع خروج گرمای سطح زمین می شود. تراکم بخار آب در جو موجب تشکیل ابر می شود. ابر نقش دوگانه ای را برعهده دارد: اول این که مانند بخار آب توانایی جذب امواج بازگشتی از سطح زمین را داشته و باعث گرمایش زمین و جو پایینی می شود. این نکته را همه کشاورزان و زنبورداران در زمستان و شب های ابری که هوا قدری گرم می شود، تجربه کرده اند. در آذربایجان امتداد رود مرزی ارس و مناطق شمالی کشورمان جهت زمستان گذرانی کندوها برای زنبورداران توصیه می شود. البته کوچ به مناطق جنوبی کشور نیز یک گزینه ایده ال است.

نه تنها برای زمستان گذرانی در مناطق سرد، حتی در فصول کاری در مناطق گرم، سالم بودن کندو و رعایت اصول فنی و استاندارد در ساخت کندو در کاهش مصرف انرژی (عسل) بسیار موثر خواهد بود. پس سعی کنید از کندو های سالم استفاده نمائید. کندوی سالم کندویی است که در آن هیچگونه سوراخ یا درزی وجود نداشته باشد، تخته کف و درب اصلی کندو یک تکه باشد، زیر ورق فلزی لایه ای پلی اتیلنی به عنوان عایق کار گذاشته شده، کندو کهنه نبوده، رنگ شده و سوراخ پرواز آن برای زمستان گذرانی کوچکتر شده باشد.

توجه کنید که غذای کافی (گرده و عسل) در کندو وجود داشته باشد، آرایش و ترکیب غذایی و طبیعی شانهای داخل کندو را به هم نزنید.

ازحمل ونقل کندوها درفصل زمستان ازمناطق گرمسیری به مناطق سردسیری جدا پرهیز کنید. به عبارت دیگر در جاهایی که زنبورها هنوز به خوشه زمستانه نرفته اند نباید آنها را به مناطق ییلاقی و سردسیری منتقل کرد. یعنی از مناطق سردسیری می توان به مناطق گرمسیری کوچ داد اما ازمناطق جنوبی و گرمسیری به مناطق معتدل وسردسیری امکان پذیر نیست.

در داخل ظروف شربت خوری کندوها، نباید به هیچ عنوان شیره و شربتی باقی مانده باشد. بعضی مواقع دیده می شود که به دلایلی شربت در داخل کندو باقی مانده و مشکلاتی را به لخاظ بهداشتی و زیستی برای جمعیت کندو در طول زمستان به وجود آورده است.

کندوها را به همدیگر چفت کنید. فضای خالی دربین کندوها، موجب ایجاد جریان هوا و سرمای داخل کندو می شود.

کندو را در محلی که احتمال دارد محل عبور سیلاب باشد قرار ندهید. همچنین کندوها را در محل های پست یا جایی که آب جمع می شود و احتمال یخ زدن وجود دارد قرار ندهید.

سوراخ پرواز نباید در مسیر و جهت وزش باد قرار گیرد. در زمستان، باد و مه که از سمت شمال ایران می وزد، جمعیت کندو را بیشتر آزار می دهد. بادهای موسمی و فصلی بزرگترین و خطرناکترین آفت زنبور عسل هستند. زنبور عسل شدیدترین سرما را تحمل می کند اما کوچکترین جریان باد شرایط زندگی داخل کندو را به هم می زند. سعی شود کندوها در مناطق سرد در مکانی مستقر گردند که سرپناه داشته باشد (مثل انبار)، سایه نباشد و در مسیر وزش باد قرار نگیرد.

اگر تصمیم گرفته اید کندوها را درفضای بازمستقر کنید، حتما آنها را با مواد و وسایل مناسب ایزوله کنید تا نزولات آسمانی نتواند به داخل کندو نفوذ کند. چون ورود رطوبت بیش از اندازه به کلنی چه در تابستان و مخصوصاً در زمستان موجب شیوع انواع بیماری ها می گردد قیراندود کردن کف کندو از ورود رطوبت بیش از حد به فضای کندو جلوگیری و به مقدار چشمگیری میکاهد. ضمنا یک تجربه عملی از طرف زنبورداران و آن اینکه سعی کنید کندوها را دریک ردیف سه تایی یا چهار تایی درمقابل دیواری که رو به جنوب بوده و خورشید بیشترین ساعات تابش نور را دارد مستقر کنید و سپس بوسیله یک نایلون بزرگ به غیر از سمت و ضلع جلویی کندوها، سایرقسمتها را کاملا پوشش دهید. این کار ضمن جلوگیری از جریان هوا، باعث حبس هوای داخل نایلون نیز می شود. ثانیا در اثر بازگشت و انعکاس امواج و مقدار انرژی نور خورشید که در طول روز در دیوار ذخیره شده باعث گرمی و ملایمت هوای اطراف خواهد شد. دیوار و زمین در مقابل امواج نور خورشید به عنوان آینه عمل می کنند.

در مناطقی که سرمای آزار دهنده ای دارند پوشانیدن کل کندو به غیر از درب ورودی و دریچه ورودی کندو باعث شده تا کلنی زنبور عملکرد اقتصادی مناسبی داشته باشد.

سوراخ پرواز کندوها نباید به هر دلیلی درطول زمستان بسته شود. چون علاوه برامکان خفگی جمعیت، تهویه داخل کندو نیزسخت می شود. همچنین در بعضی از روزهای گرم زمستان بعضی زنبورها ازفرصت گرمایی طول روز استفاده کرده و بلافاصله پرواز مدفوعی را انجام می دهند. ضمنا در صورت باز بودن سوراخ پرواز بخارات حاصل از تنفس زنبورها از کندو خارج می شود. چنانچه کندوی شما فاقد درب فرعی (تخته ای نازک که زیر درب اصلی روی قابها قرار می گیرد) باشد حتماً از پارچه ای ضخیم یا برزنت استفاده نمایید. سعی کنید از گونی های پلاستیکی و پلاستیک برای پوشش استفاده نکنید چون آنها می توانند به عنوان مانعی برای خارج شدن بخار آب از داخل کندو عمل نموده و در نتیجه باعث ایجاد کپک روی قابها و شانها و شیوع بیماری در کندو باشند.

پوشش درب ورودی زنبورها به کندو را تا حدی که یک زنبور بتواند از آن عبور نماید بسته و سایر درزهای کندو را با بتونه یا گل بپوشانید.

اگر فضای بسته را جهت زمستان گذرانی برای کندوها در نظر گرفته اید حتما به گردش جریان هوا و تهویه آن محیط توجه کنید. دمای محیط بسته و مسقف نباید از درجه ۸ سانتیگراد بالاتر برود.

نیاز به مصرف انرژی و غذا در ماههای اسفند و فروردین افزایش می یابد. در یک روز آرام و آفتابی می توانید سریعا نسبت به کنترل آذوقه کلنی اقدام کنید. مواظب باشید که این کار باید خیلی سریع صورت گیرد.

قبل ازشروع زمستان گذرانی جمعیتهای ضعیف و یتیم را حتما ادغام کنید.

در صورت لزوم از خمیر گرده بخصوص در اواخر زمستان استفاده کنید.

زنبورستان باید در طول زمستان گذرانی آفتاب گیر باشد. به عبارت دیگر سوراخ پرواز کندوها را باید در جهتی قرارداد که بیشترین ساعات تابش نورخورشید را داشته باشد.

مراقب آفات خارجی کلنی های زنبورعسل باشید. به عنوان مثال برخی جانوران مثل خرس، شغال و غیره، هوس زیادی برای خوردن عسل دارند.

موشها دوست دارند از محیط مناسب و مطبوع داخل کندو جهت لانه گزینی و زمستان گذرانی استفاده کنند که این امر می تواند برای جمعیت کندو استرس زا باشد. حتما سوراخ پرواز کندو را کوچک کنید تا موشها نتوانند وارد کندو شوند.

کندو ها را طوری در زنبورستان مستقر کنید که جهت سوراخ پرواز کندوها با شیب زمین منطبق باشد. منظور اینست که در صورت نفوذ آب باران و برف به داخل کندو به آسانی بتواند از سوراخ پرواز کند و تخلیه شود.

محل استقرار کندوها باید آرام و ساکت بوده و عاری از هر گونه سر و صدای ناهنجار و استرس زا باشد. کندو را در محل های پر رفت و آمد و پر سر و صدا اسکان ندهید.

از باز و بسته کردن درب کندو در طول زمستان جدا خوداری کنید.

اگر دمای محیط از ۱۲ درجه سانیگراد بالاتر برود زنبورهای عسل، شروع به پرواز جهت دفع مدفوع خواهند کرد، که این عمل نشانه سالم بودن کلنی است.

بعد از اتمام فصل زمستان بازدید مختصری از وضعیت کندو برای کنترل و اطمینان از سالم بودن ملکه و میزان تخم ریزی و غذای موجود، در یک روز آفتابی داشته باشید.

یکی از وظایف هر زنبوردار بعد از بارش برف در زمستان، تمیز کردن برف اطراف کندو و خصوصا سکوی سوراخ پرواز است. اگر برف سکوی پرواز تمیز نشود در طول شب برف یخ بسته و باعث انسداد سوراخ پروازخواهد شد.

اگر می خواهید از زنده بودن جمعیت کندو آگاه شوید، ضربه آرامی را با مشت خود به کندو وارد کرده و بلافاصله ازسوراخ پرواز گوش کنید. صدای زنبورها در صورت زنده بودن شنیده خواهد شد.

قبل از شروع استراحت زمستانی داخل کندو را تمیز کنید.

معمولا بعد از اتمام فصل زمستان، اجساد و لاشه های مرده زنبورها در جلو سوراخ پرواز مشاهده می شود. با دیدن آنها نگران و ناراحت نباشید، بلکه خوشحال هم باشید. زیرا این عمل، نشانه سالم بودن کندوست. زیرا آنها توانسته اند زنبورهایی که بطور طبیعی در طول فصل زمستان مرده اند را از آشیانه خود بیرون کنند. درغیراینصورت کندو معیوب است.

معمولا در اسفندماه بعضی از گیاهان مثل گل بیدمشک و گل حسرتی زودتر به گل می روند. در این موقع زنبورداران به رفت و آمد زنبورهای خود در سکوی پرواز دقت کرده و دوست دارند اولین محموله های گرده را که توسط زنبورهای کارگر، به داخل کندو حمل می شود نظاره کنند. این همان صحنه هایی است که هر زنبوردار همواره درطول زمستان انتظار و آرزوی آنرا داشته و بدین ترتیب همزمان با آغاز فصل فعالیت زنبورها، سفیدی طبیعت و سیاهی شبهای سرد و طولانی زمستان به سرآمده و روزهای سرسبز بهاری و شادابی طبیعت در راه است.

چند نکته: دمای کندو بین ۳۳ تا ۳۵ درجه می باشد. این دما، دمایی مطلوب برای پرورش نوزاد می باشد. سنسور های تشخیص دما در شاخک کارگران بسیار دقیق می باشند به طوری که افزایش یا کاهش جزئی دما توسط کارگران تشخیص داده می شود و سریعاً واکنش برای تعدیل دمای کندو را در پی خواهد داشت. دمای کندو در مناطقی که عسل یا گرده قرار دارد با منطقه ای که در آن نوزاد پرورش داده می شود متفاوت است. به عبارت دیگر دمای منطقه ذخیره عسل و گرده کمتر از دمای مناطق پرورش نوزاد می باشد. این تفاوت دما را می توان به علت وجود دائمی زنبورها در منطقه پرورش نوزاد توجیه کرد.

فاصله بین دو شان کمتر از یک سانتی متر می باشد. زمانی که روی قاب ها پوشیده از زنبوران کارگر باشد بین دو شان تنها فاصله ای حدود ۱ تا ۲ میلی متر باقی می ماند. حجم بین دو شان توسط کارگران پر می شود. حرارت ساطع شده از زنبوران کارگر در این شرایط به خوبی باعث گرم شدن نوزاد می شود.

در فصل سرما زمانی که دما حدود ۱۰ درجه سانتی گراد شود، خوشه ای درون کندو تشکیل می شود. در مرکز این خوشه ملکه و زنبورهای کارگر در اطراف او قرار دارند که کارگران مرتباً و به تدریج از مرکز به سمت خارج حرکت می کنند و جای خود را تعویض می نمایند. خوردن عسل باعث گرم شدن خوشه می شود. چنانچه عسل درون کلنی وجود نداشته باشد خوشه سرد می شود و نهایتاً کلنی می میرد. (در ۱۰ درجه سانتی گراد فعالیت زنبورهای عسل بسیار کند می شود).

قرار دادن مقدار بیشتری عسل درون کندو نه تنها هیچ مشکلی ایجاد نمی نماید بلکه در شروع فعالیت زنبورهای عسل در سال آینده به رشد کلنی بسیار کمک می نماید اما قرار دادن مقدار کمی عسل درون کندو عواقب جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت.