پرسش و پاسخ دامپزشکی ۶
نقل شده است که برای تحریک تنفس گوساله های تازه متولد شده می توانید آب سرد را روی سر یا داخل گوش آنها بریزید. در سرتاسر دوره تحصیل رشته دامپزشکی به ما گفته شده که آب سرد داخل گوش گوساله ها نریزید.
مرگ گوساله در حین زایمان (PCM) درصد بالایی از مرده زایی ها را به خود اختصاص می دهد با وجودی که این مشکل عوامل کاملا شناخته شده و دلایل قابل پیش بینی دارد ولی دانش مربوط به آن پیشرفت چندانی نکرده است.
اغلب مرگ و میرهای زایمانی علت عفونی ندارند، و مربوط به زایمان غیرطبیعی، شرایط نامناسب محیط زایمان یا محدودیت های مدیریتی مانند ضعف اکسیژن رسانی و اسیدوز می باشند.
عملیات های گوساله که می توان آنها را به سرعت و به آسانی انجام داد که از نظر ایجاد سازگاری های تنفسی و سوخت و سازی در گوساله های تازه متولد شده به خوبی مؤثر بوده اند و نرخ زنده مانی گوساله های تازه متولد شده را نیز بهبود داده اند.
تا آنجایی که من می دانم روش احیاء با آب سرد که شامل ریختن آب سرد روی سر یا داخل گوش گوساله می باشد از سال ۱۹۹۰ میلادی رایج شده ولی توسط هیستر پراست و سایرین در مجله دامپزشکی در سال ۲۰۰۲ به چاپ رسیده است.
از سال چاپ این مقاله تاکنون، این روش و سایر روش های احیاء به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. این تلاشی های تحقیقاتی ممتد حاصل کار افرادی مانند جان می (John Mee) می باشد که یک فصل بسیار آموزنده کتاب دامپزشکی آمریکای شمالی سال ۲۰۰۸ را به این موضوع اختصاص داده است.
بسیار مهم است که بدانید استفاده از احیاء آب سرد تنها در گوساله های تازه متولد شده ای استفاده می شود که تنفسی نمی کنند و اکثراً خواهند مرد. تأثیر این احیاء قطعاً چشمگیر و مثبت خواهد بود. هنگامی که گوساله یک واکنش حرکت سر قدرتمند به آب سرد بدهد، یک نفس عمیق می کشد و در عرض چند ثانیه رنگ تیره آبی دماغ صورتی شده و به زندگی بر می گردد.
من یک سئوال درباره مخلوط کردن شیر گاوهای تازه زا با مخزن شیر پاستوریزه مخصوص گوساله ها دارم. ایا محتوای چربی و پروتئین بالاتر شیر گاوهای تازه زا باعث تامین مواد جامد مورد نیاز گوساله ها می شود؟ نفخ شیردان یک نگرانی مهم و مهم ترین دلیل خوراندن شیر کامل پاستوریزه شده به گوساله ها می باشد (شیر قابل فروش). من مطلع شدم که مزارع پرورش گوساله جایگزین شیر و شیر ضایعاتی را به صورت متوازن تحت عنوان شیر رقیق شده به گوساله ها می خورانند و از یک نمودار خوراک دهی نیز استفاده می کنند، ولی این شیر مخلوط شده حاوی ماده جامد بالایی است در ضمن این که نسبت شیر گاوهای تازه زای موجود در مخزن شیر مشتریان من (گاوداری هایی از ۱۰۰ تا ۶۰۰ راس) متغیر است. آیا باید درباره سلامتی آنها نگران باشم؟
هنگامی که شما شیر کامل به گوساله ها می خورانید باید آن را با شیر گاوهای تازه زا، شیر غیرقابل فروش مخزن و یا جایگزین شیر مخلوط کنید تا برای خوراندن به گوساله مناسب گردند. آغوز و شیر گاوهای تازه زا دارای ماده جامدی بین ۱۸ تا ۴۳ درصد می باشند. این میزان خیلی بیشتر از ماده جامد شیر مخزن (معمولا ۱۱ تا ۱۲ درصد) می باشد. مخلوط کردن منابع شیر روی ماده جامد آنها تاثیر می گذارد و ممکن است به زیر ۱۰ درصد و یا خیلی زیاد و به بیش از ۱۸ درصد بر سال (بیش از ۱ درصد تغییر بین دو وعده خوراک دهی). شیری که ماده جامد کمی دارد یک ماده غذایی ضعیف است و شیری که کل ماده جامد آن بیش از ۱۸ درصد می باشد ممکن است احتمال نفخ شیردان، التهاب و یا زخم را به همراه داشته باشد. اگر بیش از ۱ درصد تغییر در ماده جامد بین دو وعده خوراک دهی وجود داشته باشند باعث مشکلات گوارشی، اسهال، نفخ، اختلال در حرکت گوساله و ایجاد زخم در گوساله ها می شود، مخصوصا اگر آب کافی برای نوشیدن به محض تمام شدن شیر یا جایگزین شیر وجود نداشته باشد.
مدیریت ماده جامد شیر مخلوطی که به گوساله ها خورانده می شود را می توان به اسانی توسط دستگاه بریکس رفلکتومتر انجام داد. عددی که دستگاه می خواند غلظت ساکاروز نمونه را نشان می دهد و ارتباط بین عددی که دستگاه بریکس خوانش می کند و میزان کل ماده جامد نمونه شیر قبلا توسط یک سری از منحنی ها معین شده است. برای شیر کامل، اکثر افراد ۲ درصد به عددی که توسط دستگاه، خوانش شده اضافه می کنند تا مقدار صحیح ماده جامد را به دست آورند (براساس منحنی های آقای مور در مجله دیرساینس سال ۲۰۰۹). برای جایگزین شیر ارتباط بین عدد خوانش شده توسط بریکس و کل ماده جامد را می توان به آسانی توسط گراف های متعدد و متفاوت که غلظت جایگزین شیر را روی محور y و عدد خوانش شده توسط دستگاه بریکس را روی محور X نشان می دهد معین نمود.
ما انتظار داریم کلی ماده جامد شیر کامل با افزودن ۲ درصد بر عدد خوانش شده توسط دستگاه بریکس ۱۲ تا ۱۳ درصد باشد و در مورد جایگزین شیر انتظار داریم کل ماده جامد حداقل ۱۲ درصد باشد.
در هنگام زمستان کلی ماده جامد مخلوط باید به بیش از ۱۲ درصد برسد و شما می توانید محتوای ماده جامد کل جایگزین شیر را به ۱۵ درصد برسانید و این کار را با افزایش روزانه ۱ درصد انجام دهید. در بعضی از مزارع پرورش گاو شیری کلی ماده جامد شیر خورانده شده به گوساله را به ۱۸ درصد می رسانند. در چنین میزان ماده جامدی نباید هیچگونه اشتباهی در ترکیب کردن به وجود آید و به سرعت بعد از تغذیه گوساله ها بدون توجه به شرایط آب و هوائی باید آب در دسترس گوساله ها قرار گیرد.
برای ترکیب شیر کامل و جایگزین شیر رابطه بین عدد خوانش شده توسط دستگاه بریکس و کل ماده جامد شیر بسیار پیچیده می باشد، ولی شما هنوز هم می توانید با توجه به درجه غلظت خوانده شده توسط دستگاه بریکس، میزان ماده کل جامد شیر را به طور مؤثری مدیریت و کنترل کنید.
اگر شما مخلوط شیر تهیه می کنید، میزان ماده جامد کل شیر بسیار متغیر می باشد و بستگی به تعداد گاوهای دوشیده شده، مرحله شیردهی، ترکیبات متفاوت شیر ورم پستانی در شیر و میزان جایگزین شیر اضافه شده دارد. عدد خوانش شده توسعهٔ دستگاه بریکس برای تعیین ماده جامد کل شیر روزانه بسیار مفید می باشد و مجدداً می گویم بسیار اهمیت دارد که تغییر روزانه بیش از یک درصد نباشد.
هیچگاه نباید عدد بریکس شیر خورانده شده به گوساله ها کمتر از ۱۰ و یا بیشتر از ۱۸ درصد باشد.
یکنواختی شیر خورانده شده به گوساله ها از نظر سلامتی و بهره وری آنها اهمیت دارد. همراه با تلاشی که برای بهبود رشدی گوساله های جوان و مضاعف نمودن رشد وزنی آنها تا از شیرگیری صورت می گیرد، باید همواره آب تمیز و گرم (در زمستان) بعد از تغذیه در دسترس گوساله ها قرار گیرد و درباره مدیریت کل ماده جامد شیر خورانده شده به آنها با متخصص تغذیه و دامپزشک مشورت شود.
گوساله هایی که شیر نمی خورند ممکن است به جیره متفاوتی نیاز داشته باشند. آیا نکته خاصی در مورد از شیرگیری گوساله ها دارید؟ در گاوداری ما یک گوساله سه ماهه وجود دارد که از سطلی شیر نمی خورد. ما حتی از شیر خوران های سر پستانکی شناور هم استفاده کردیم ولی نتیجه ای نداد.
یک گوساله سه ماهه باید حداقل ۰.۹ کیلوگرم جیره آغازین مصرف کند، بنابراین خوراندن شیر به او را قطع کنید و برای چهار تا هفت روز آینده تنها یکبار در روز و آن هم با سطل به او شیر یا جایگزین شیر بخورانید.
اگر اکنون جایگزین شیر به گوساله خود می خورانید، از یک جایگزین شیر دیگر یا شیر کامل استفاده کنید و اگر به او شیر کامل می خوراندید ادامه دهید.
بعضی از مواقع اگر به گوساله ها یک محلول الکترولیتی گرم بخورانید آنها به نوشیدن از سطل علاقه نشان می دهند. یک سطل مشابه که دارای آب تازه و تمیز است را در جایگاه گوساله قرار دهید (روزی دو مرتبه آن را تعویض کنید)، یک سطل تمیز دیگر با محتوی جیره آغازین تازه در جایگاه قرار دهید (هر روز آن را تعویض کنید).
اگر گوساله شما تاکنون ۰.۹ کیلوگرم جیره آغازین را مصرف نکرده است، مطمئن شوید که ترکیب غذایی مورد علاقه گوساله به او خورانده شده است. اگر به او پلت خورانده می شود سعی کنید خوراکی با بافت متفاوت به او بخورانید. خوراندن یونجه را تا موقعی که گوساله روزانه ۲.۲ کیلوگرم خوراک مصرف نکرده است متوقف کنید. زیرا ممکن است گوساله شکم خود را با یونجه پرکند و جایی برای شیر یا جیره آغازین نگذارد. مجدداً در مورد اهمیت خوراندن آب تمیز و تازه تاکید می کنم.
در آخر این که آیا دامپزشک گله گوساله ها را معاینه می کند؟ چون بعضی از مواقع کمبود ویتامین E یا سلنیوم توانایی گوساله را در حلقه کردن زبان و مکیدن شیر محدود می کنند شاید گوساله گله شما دارای مشکل دیگری نیز باشد.
در دامداری ما اخیراً محلول پروپیلن گلایکول برای سه روز به همراه ۱۹ لیتر محلول خاصی که توسط دامپزشک گله تهیه شده بود به گاوها خورانده شد. این محلول شامل پودر یونجه، پروپیونات کلسیم، کلرید پتاسیم، کلرید سدیم، سولفات منیزیوم و مخمرها بود. این محلول شامل فسفات سدیم نبود و به جای آن کلریدسدیم داشت. در بعضی مواقع علاوه بر این که نتیجه مناسبی از این کار به دست نمی آوریم مدت زمان بهبود گاوها طولانی نیز می شود. ما به دنبال علت مشکل هستیم. سئوال من این است که آیا جایگزینی فسفات سدیم به جای کلریدسدیم نتیجه متفاوتی را به همراه خواهد داشت؟
محلولی که شما مورد استفاده قرار می دهید یک ترکیب مرسوم می باشد. مواد مغذی پایه ای که خریداری می کنیم شامل پروپیونات کلسیم، سولفات منیزیم، کلرید پتاسیم و فسفات سدیم می باشد و سایر مواد مغذی احتمالا اهمیت قبلی ها را ندارند، ولی در جیره هائی که کلسیم کم باشد احتمالا فسفر نیز تا حدودی پائین است بنابراین فسفات سدیم می تواند کمک کننده باشد.
هیچ دلیلی برای استفاده از کلریدسدیم وجود ندارد و سدیم کمتر از ۲۲۷ گرم به ازای ۱۹ لیتر محلول میزان بالایی نیست. کلرید پتاسیمی که به صورت آجرهای لیسیدنی به گاو خورانده می شود یک فرم ساده از خوراندن پایه KCI است. ما ۲۵ گرم در هر ژلاتین کپسول قرار دادیم و ۲ تا ۴ کپسول را به گاوها خوراندیم و درمان با دکستروز یا پروپیلن گلایکول را تکرار نمودیم.
در سه ماه آینده سال بعد، صاحب تعدادی گوساله خواهیم شد. جایگاه انتظار زایش دارای ابعاد ۵.۱۳ در ۵.۴۶ متر با بستر فشرده (تهویه نسبتا مناسب) و آخور ۴۶/۵ متری می باشد. ما حدوداً سه هفته گاوهای انتظار زایش و ۴ هفته تلیسه های شکم اول را در این جایگاه نگهداری می کنیم (حدودا می توان ۴۵ تا ۵۰ دام را در آن نگهداری کرد). هر موقع بیش از ۵۰ راس دام در این جایگاه نگهداری شوند، مشکلات بیشتری با گاوهای تازه زا خواهیم داشت (جفت ماندگی، متریت، کتوز و جا به جائی شیردان). اگر همواره فعالیت های معمول خود را انجام دهیم در تابستان تا ۷۵ راس دام را می توان در جایگاه نگه داری کنیم، ولی به فکر راه حلی برای این مشکل هستیم. یکی از راه حل هائی که در نظر گرفته ایم کاهش تراکم دام از طریق کاهش زمان نگهداری دام ها در جایگاه به مدت تنها دو هفته و خوراندن جیره انتظار زایش می باشد.
راه حل دیگری که به ذهن ما رسیده است، شبیه کردن جیره گاوهای ابتدای دوره خشکی به جیره انتظار زایش می باشد که می تواند هزینه ها را افزایش دهد. کدام راه حل ضرر کمتری را برای ما دارد. ازدحام بیش از حد دام ها یا کوتاه کردن زمان دوره خشکی؟
وضعیتی که شما با آن مواجه هستید، بسیار رایج و معمول است. ما شما را برای در نظر گرفتن همه راه حل های موجود برای کاهش اثر منفی تراکم بالا در گله تحسین می کنیم. ازدحام دام ها ضرر و زیان بسیاری را به همراه خواهد داشت.
با توجه به توصیه ها اگر ۷۵ سانتی متر فضای آخور برای هر رأس دام انتظار زایش در نظر بگیریم، شما برای ۶۲ راس دام در جایگاه گاوهای انتظار زایش محدودیت دارید.
الزام بعدی آسایش دام است که شما با در نظر گرفتن حداقل ۹ متر مربع بستر فشرده برای هر گاو انتظار زایش موقعیت مناسبی را فراهم کرده اید. در صورتی که به ازای هر راس دام روزانه ۱۱ کیلوگرم کاه جدید به بستر افزوده شود، شما می توانید فضای لازم به ازای هر گاو را کمی کاهش دهید.
شما حدودا برای ۷۰ گاو بستر فشرده فراهم کرده اید، ولی متوجه شده اید که جایگاه شما نمی تواند این تعداد زیاد گاو را (بدون نگرانی درباره سلامتی آنها) تحمل کند. از نظر ما فضای آخور یک نگرانی ویژه برای گروه گاوهای انتظار زایش شما نمی باشد. اگر شما دوره کوتاه تر انتظار زایش را مدنظر قرار می دهید، گاوها باید حداقل ۱۴ روز در این گروه قرار گیرند، ولی به طور متوسط ۱۴ روز در این گروه بودن مطلوب نیست. ممکن است لازم باشد که تعدیلات بیشتری برای جیره مدنظر قرار دهید، ممکن است که به یک جیره با پایه کاه برای همه گاوهای خشک تا زمان زایش فکر کنید.
اگر این جیره به خوبی تنظیم شده باشد و گاوها دست به انتخاب مواد خوراکی در آخور نزنند، ممکن است مشکلات سوخت و سازی کمتری را در گاوهای تازه زا مشاهده کنید. در یک جیره انتظار زایش که با جیره گاوهای ابتدای دوره خشکی متفاوت می باشد. خوراندن جیرهائی که بخش عمده آن سیلاژ ذرت باشد و علف گراس آن دارای پتاسیم پائینی باشد همراه با یک DCAD متعادل و نسبتا کم برای یک دوره کوتاه مدت می تواند یک راه حل مناسب برای شما باشد. اگر دوره انتظار زایش کوتاه باشد نباید نمک های آنیونی اضافه کنید. بدون خوراندن نمک های آنیونی به گاوهای انتظار زایش باید تجویز منابع خوراکی کلسیم قابل جذب را به گاوهای شکم دوم و بالاتر در زمان زایش و ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد داشته باشید.
شاید بتوانید با نصب یک در اضافی در جایگاه گاوهای خشک یک بخش موقتی برای گاوها و تلیسه های انتظار زایش ایجاد کنید.
در فصولی که گله دارای تعداد زایش بالایی می باشد، باید قبل از آن هم برای فضا و هم جیره برنامه ریزی کرده باشید. در این زمان با همکاری دامپزشک گله اطمینان حاصل کنید که دستورالعمل واکسیناسیون گله نیاز به تعدیل و تغییر ندارد. با همکاری دامپزشک گله کارکنان جایگاه گاوهای تازه زا را آموزش دهید و دستورالعمل های زایش، غربالگری کتوز، جفت ماندگی، تب شیر و جابه جایی شیردان که در این دوره اتفاقی می افتند را مرور کنید.