وبلاگ دستچین

آزولا با نام علمی Azolla Filiculoides از خانواده Azollaceae می باشد که یک جلبک آبزی است . آزولا یک کلمه یونانی است که از دو بخش Azo و Olloyo تشکیل شده است، معنای این کلمه در خشکی مردن است. زیستگاه اولیه آزولا کالیفرنیای آمریکا بود ه است. این گیاه روی سطح آب شالیزارهای برنج، استخرهای کوچک، کانال ها و رودخانه ها زندگی می کند. این گیاه در مزارع برنج زیر گیاه برنج زندگی می کند اما تاثیری بر رشد گیاه برنج ندارد. این گیاه دارای برگ های زیادی است که روی سطح آب قرار می گیرند. آزولا با جلبک دریایی آنابنا به طور همزیست زندگی می کند که نیتروژن را به مقدار ۳ تا ۵ کیلوگرم در هر روز تثبیت می کند. گیاه آزولا همچون فرشی زیبا اما بی رحم تمام آب های راکد را می پوشاند و در شالیزارها به عنوان رقیب جدی برنج در استفاده از مواد مغذی و املاح معدنی آب به شمار می رود که هزینه کشت برنج به دلیل استفاده از کود بیشتر را بالا می برد. جلبک آزولا دارای خصوصیات منحصر به فردی است به طوریکه سازگاری زیادی با محیط دارد. ریشه های آویزان و معلق در آب این امکان را به این گیاه می دهد که تغییر مکان داده و با جریان آب به سهولت جابجا شود. آزولا به محض ثابت شدن در یک مکان شروع به تکثیر می کند و ظرف مدت کوتاهی تمام سطح آب را می پوشاند به طوریکه هیچ روزنه ای برای ورود نور خورشید به درون آب وجود نخواهد داشت. در اثر کمبود نور، رشد آبزیانی مانند فیتوپلانگتون ها متوقف می شود و در نتیجه مقدار نیتروژن آب کاهش می یابد.

نیازهای محیطی آزولا: آزولا در استخرها، نهرها و زمین های مرطوب در مناطق گرمسیری در جهان یافت می شود. این گیاه در آب یا روی لجن های مرطوب رشد می کند و در شرایط آب و هوایی خشک بعد از چند ساعت از بین می رود. آزولا می تواند درPH هایبین ۳/۵ تا ۱۰ رشد کند اما بهترینPH برای رشد آن ۴/۵ تا ۷ است . دمای مطلوب برای رشد آزولا ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است اما بعضی از گونه های آن تا دمای ۴۰ درجه یا بیشتر را می توانند تحمل کنند. رشد کمتر آزولا در دماهای بالاتر باعث می شود برای چرا مناسب باشند اما رقابت پذیری آن با جلبک کاهش می یابد. رشد آزولا، میزان شوری خاک را کاهش می دهد. مهمترین عامل در رشد آزولا آب است زیرا گیاه آزولا در خاک های شالیزاری و در باران های متناوب برای مدت کوتاهی بقا می یابد این درست عکس آن چیزی است که برای جلبک های سبز آبی وجود دارد که تمام گونه های آن به گرما و خشکی تحمل دارند. آزولا نیاز زیادی به نور دارد و رشد آن ۲ تا ۳ هفته بعد از انتقال نشاء های برنج تحت تاثیر قرار می گیرد. فسفر مهمترین عنصر محدود کننده آزولا در زمین است. استفاده از کود فسفره به گیاه این امکان را می دهد تا بیوماس خود را بعد از انتقال به زمین افزایش دهد حتی اگر آب موجود در زمین فسفر کمی داشته باشد.

آزولا در چند سال اخیر در بخش کشاورزی به مقدار بیشتری مورد استفاده قرار گرفته است. تا قبل از سال ۲۰۰۶ میزان استفاده از آزولا بسیار کم بود اما از سال ۲۰۰۶ به بعد میزان استفاده از آزولا افزایش پیدا کرد که این بدون شک به دلیل مزایای زیادی است که این گیاه برای بخش کشاورزی دارد .

مزایای آزولا: گیاه آزولا دارای مزایای فراوانی می باشد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- منبع نیتروژن خاک: از آزولا برای اضافه کردن نیتروژن معدنی به خاک استفاده می شود. مقدار تثبیت نیتروژن توسط گیاه آزولا در منابع مختلف حدود ۵۳ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم در هکتار می باشد. نیتروژن آزولا به آرامی آزاد می شود که این به دلیل مقدار لیگنین بالا می باشد. حدود دو سوم نیتروژن آزولا در ۶ هفته اول آزاد می شود. در شرایط غرقاب ۴۰ تا ۶۰ درصد نیتروژن بعد از ۲۰ روز و ۵۵ تا ۹۰ درصد نیتروژن بعد از حدود ۴۰ روز آزاد می شود. مقدار نیتروژن موجود در بافت های گیاه آزولا حدود ۲ تا ۶.۵ درصد و نسبت c به n آن حدود ۱۰ می باشد.

۲- کاربرد آزولا در کشت برنج: برنج یکی از پر مصرف ترین مواد غذایی و در واقع علت اصلی ورود آزولا به ایران بوده است. استفاده از آزولا برای کشت برنج باعث می شود که نشاء برنج در شالیزارها استحکام بیشتری پیدا کند و نشاء کمتری از بین برود. با مصرف آزولا وزن خشک خوشه برنج و میزان پروتئین دانه آن افزایش می یابد.

۳- کمپوست و کود گیاهی: استفاده از آزولا برای تولید کمپوست و کود باعث کاهش مصرف کودهای شیمیایی می شود.

۴- غذای حیوانات: استفاده از آزولا برای علوفه دام و غذای طیور مناسب می باشد و در این صورت دیگر نیازی به مکمل های شیمیایی و انرژی زا نداریم.

۵- استفاده بیولوژیکی از آزولا: از آزولا به عنوان شاخص بیولوژیک برای تشخیص آلودگی در محیط و تهیه داروهای ضد سرطان و آلرژی استفاده می شود.

۶- تامین انرژی: در کشورهای آسیای جنوب شرقی هنگامی که نتوانند از آزولا استفاده مفیدی بکنند از آن برای تهیه انرژی استفاده می شود.

آیا از آزولا می توان در تغذیه انسان استفاده کرد ؟

این گیاه نه تنها برای انسان خاصیت سمی ندارد بلکه اشکالات گوارشی را نیز ایجاد نمی کند. بتاکاروتن موجود در آزولا از هویج بیشتر است همچنین آزولا به دلیل پروتئین بالایی که دارد توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است. آزولا سرشار از عناصری مانند فسفر، کلسیم، منیزیم و پتاسیم است که برای انسان مفید می باشند.

آزولا از بین برنده علف های هرز: آزولا از طریق سایه ای که بر روی علف هرز ایجاد می کند در برابر علف های هرز در گیاهان مختلف از جمله برنج مقاومت می کند تحقیقات زیادی در حال انجام است تا میزان سودمندی آزولا را در گیاهان مختلف ارزیابی کند.

آیا آزولا می تواند اثر زیانباری روی آب داشته باشد؟

وجود آزولا در آب مزایای زیادی دارد، با وجود این برای آب هایی که غنی از مواد غذایی هستند ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند. وقتی آزولا سطح آب را می پوشاند باعث کاهش اکسیژن آب می شود. این عوامل می توانند ارگانیزم هایی مانند ماهی و گیاهان آبزی را تحت تاثیر قرار داده و باعث بوی بد آب شود اما چنین شرایطی معمولا خیلی کم اتفاق می افتد. پوشاندن کامل آب توسط آزولا اثرات منفی روی محیط زیست دارد.

چطور می توان آزولا را مدیریت کرد؟

به دلیل اینکه آزولا یکی از گونه هایی است که دارای مزیت های فراوانی برای اکوسیستم آبی است به طور خود به خود نمی توان آن را از بین برد. در مناطق ساحلی که میزان رشد گیاهان آبزی در حد مطلوبی قرار دارد و نوسانات فصلی کم است آزولا در این مناطق به خصوص در ماه های گرم سال که میزان نور خورشید زیاد است باعث باروری و حاصلخیزی خاک می شود که از بین بردن آزولا می تواند اثرات منفی بر روی اکوسیستم داشته باشد. اگر آزولا عمر زیادی نداشته باشد مواد زیادی را از آب جذب نمی کند که این مواد در دسترس جلبک های سبز آبی قرار می گیرند که می توانند باعث حفظ باروری اکوسیستم شوند.

معرفی سرخس آزولا جهت تغذیه دام:

نقش آزولا در تغذیه دام: یکى از مهمترین مسائل یک دامدارى، چگونگى تامین خوراک دامهاست. چون خوراک دام یک ماده حیاتى است که باید به‏ صورت دایمى (روزانه و به‏ موقع) در اختیار دام باشد. بنابراین، تامین غذاى دام به عنوان یک اصل مهم اهمیت زیادى دارد. یک دامدار باید براى تامین غذاى سالیانه دام و جلوگیرى از خطر کمبود غذاى دام یا افزایش هزینه آن، در فصل تابستان با جمع‏ آورى علوفه یا سیلوکردن، توشه زمستانه را براى دام‏ها مهیا کند.

در دامدارى‏هاى ایران معمولا نیاز غذایى دام را کنسانتره و دیگر علوفه تشکیل مى‏ دهد. در استان گیلان با توجه به شرایط جغرافیایى منطقه، انواع علوفه‏ اى را که به دام شیرى یا دام گوشتى مى‏ دهند، عبارتند از: کاه گندم، کاه جو، سیلوى ذرت، ذرت علوفه‏ اى، علف باغات، پَس چَر مزارع، برگ درختان، یونجه، شبدر و کاه برنج مى‏ باشد که دراین میان کاه برنج بیشترین مواد را در تغذیه دام تشکیل مى‏ دهد.

با این حال جمعیت دامى آنقدر زیاد است که انواع علوفه گفته شده نمى‏ تواند نیاز غذاى دام‏ها را تامین کند. بنابراین براى تامین خوراک دام مى‏ توان از سایر منابع موجود استفاده کرد. یکى از این منابع مهم گیاه آزولا است. در اینجا، ضمن معرفى آزولا، چگونگى و راه‏هاى عمل‏ آورى و استفاده از این گیاه توضیح داده مى‏ شود.

استفاده از آزولا در تغذیه دام: گیاه آزولا براى اولین بار توسط دانشمندى به نام لامارک شناسایى شد. این گیاه به صورت شناور و به رنگهاى سبز و قرمز با منظره زیبایى در مرداب‏ها، تالاب‏ها، استخرهاى پرورش ماهى، گودال‏هاى کم‏ عمق و رودخانه‏ هاى داراى آب کم و آبگیرها دیده مى‏ شود. دامداران ساکن اطراف مرداب‏ها یا افرادى که در حاشیه رودخانه‏ ها زندگى مى‏ کنند و … به راحتى مى‏ توانند از این علوفه خوراک دام‏هاى خود استفاده کنند.

آزولا در مردابها، تالابها، استخرهای پرورش ماهی و … میروید رنگ آزولا در موقع رشد و نمو (فصل بهار و تابستان) سبز است و در موقع پاییز و زمستان به علت پوسیدگى قرمز مى‏ شود که در این موقع، براى غذاى دام مناسب نیست. چرخه زندگى گیاه آزولا ۱۵ تا ۳۰ روز طول مى‏ کشد. با توجه به شرایط جغرافیایى و اقلیمى منطقه و نوع جنس آزولا، میزان آن بین ۳۰ تا ۸۰ تن در هر هکتار در ماه مى‏ باشد. از این رو با توجه به شرایط منطقه مى‏ توان از این گیاه استفاده کرد.

تولید زیاد بدون عملیات کاشت و استفاده‏ هاى مختلف با روش‏هاى ویژه نگهدارى در دیگر فصل‏ها و ساده بودن کار، باعث شده تا آزولا به صورت‏هاى تازه، آب چکیده، خشک و یا سیلوشده مورد استفاده دام‏ها قرار بگیرد.

مشخصات گیاه آزولا: آزولا نوعى علف آبى از جنس گیاهى به نام سرخس مى‏باشد و در تمام مناطق دنیا وجود دارد. آزولا به فراوانى در کانال‏هاى آبیارى و بخصوص در مزارع برنج یافت می شود. اندازه گیاه آزولا حدود ۳ سانتى‏متر است. ساقه این گیاه به صورت شناور با برگ‏هاى کوچک و یک در میان روى هم قرار دارند و از آزولا می توان برای تغذیه دامها استفاده کرد.

ریشه آزولا به صورت معلق در آب قرار دارد و طول آن به اندازه ۲ تا ۵ سانتى‏متر مى‏ رسد، برگ‏هاى آزولا دو قسمتى است. قسمت رویى برگ به رنگ سبز یا صورتى و گوشتى است و قسمت زیرى آن که نازکتر است، با بافت‏هاى اسفنجى به صورت نیمه معلق در آب قرار دارد.

آزولا داراى چند نوع ریشه است که به صورت افشان و آویزان رشد مى‏ کنند. ریشه و ساقه‏ هاى مسن در مرحله پوسیدگى به رنگ قهوه‏ اى یا قرمز مى‏ شوند. آزولا در مرحله پوسیدگی به رنگ قهوه ای یا قرمز در می آید.

ویژگى‏هاى آزولا به فراوانى در رودخانه‏ هاى کم‏ شیب و آب پشت سدها و در منابع آبى که راکد هستند، به راحتى رشد مى‏ کند. میزان تولید روزانه آن در حدود ۲ تن مى‏ باشد. استفاده از آزولا بسیار راحت است. همچنین آزولا با روش‏هاى ساده تکثیر و برداشت مى‏ شود. این مسائل جزء ویژگى‏هاى گیاه به حساب مى‏ آید.

در بعضى از مکان‏ها، لایه‏ اى ضخیم از آزولا سطح آب را مى‏ پوشاند و لایه‏ هاى زیرین آن به طور دائم در حال پوسیده‏ شدن است. بنابراین آب این نهرها از نظر مواد غذایى بویژه فسفر، منگنز، آهن و ازت بسیار غنى است. آزولا مخصوص مناطق معتدله است و در محیط هاى اسیدى رشد مى‏ کند و در دماى ۱۴ تا ۴۰ درجه سانتیگراد هم رشد دارد. گیاه آزولا در مناطق معتدله رشد خوبی دارد.

روش تکثیر و انتشار آزولا: آزولا به راحتى در آبگیرها پرورش یافته و تکثیر مى‏ شود. روش معمول تکثیر، روش سبزینه‏ اى است. براى این منظور کافى است که قسمتى از بافت‏هاى سبز و تازه آزولا را برداشته و در آبگیرهایى که ارتفاع آب در آنها بین ۵ تا ۴۰ سانتى‏متر است، پخش کنید. دماى بین ۲۰تا ۳۰ درجه سانتى‏گراد براى رشد و نمو آزولا بسیار مناسب است. انتشار آزولا از طریق آب‏هاى جارى، انسان و یا پرندگان صورت می گیرد.

روش‏هاى مختلف استفاده از آزولا: اصلی ترین هدف از پرورش آزولا تامین خوراک دام است. با توجه به اینکه بیش از ۲ میلیون هکتار از مساحت کشور، به خصوص مناطق گیلان استعداد خوبى براى پرورش این گیاه دارند، مى‏ توان از آن براى تامین خوراک دام استفاده کرد.
آزولا داراى ۲۳ تا ۳۰ درصد پروتئین خام، ۴ درصد چربى خام و ۳/۵ درصد قند محلول و یک درصد فسفر است. علاوه بر آن، از املاح و ویتامین نیز غنى مى‏ باشد. آزولا به شکل‏هاى مختلف در تغذیه دام مورد استفاده قرار مى‏ گیرد که مهمترین آنها عبارتند از:

آزولاى تر را در موقع بهار و تابستان که رنگ آن سبز است، برداشت کرده و یک درصد نمک به آن اضافه مى‏ کنند و به عنوان علوفه در اختیار دام قرار مى‏ دهند.

آزولاى نیمه خشک (آب چکیده) را پس از برداشت حدود ۱۰-۲۴ ساعت در محوطه‏ اى پهن مى‏ کنند تا رطوبت آن گرفته شود و سپس با اضافه‏ کردن یک‏ درصد نمک، آن رادر اختیار دام قرار مى‏ دهند.

آزولاى خشک: گیاه آزولا را پس از برداشت‏ کردن، مدت زیادى در مقابل آفتاب مى‏ گذارند تا خشک شود. در حین خشک‏ شدن چندین بار آزولا را به هم مى‏ زنند تا رطوبت آن کاملا گرفته شود. آنگاه آزولاى خشک شده را در گونى ریخته و انبار مى‏ کنند و در مواقع مختلف (معمولا زمستان) با کنسانتره مخلوط مى‏ کنند و در اختیار دام قرار مى‏ دهند.

آزولاى سیلوشده: بهترین روش نگهدارى و عمل‏ آورى علوفه آزولا، استفاده از سیلوى آن است. در این روش، چون آزولا با مواد دیگرى مخلوط مى‏ شود، ارزش غذایى آن بالا مى‏ رود و خوش‏ خوراک‏ تر مى‏ شود. از سوى دیگر، آزولاى سیلوشده را مى‏ توان به عنوان علوفه تر در تمام فصول سال در دامدارى‏هاى شیرى یا گوشتى استفاده کرد. با سیلو کردن، ارزش غذائی آزولا زیاد شده و خوش خوراک تر می شود.

روش سیلوکردن آزولا: یکى از راه‏هاى نگهدارى آزولا سیلوکردن آن است. در این روش، آزولا را پس از برداشت به مدت ۲۴ ساعت در فضاى آزاد پهن مى‏ کنند تا مقدارى از رطوبت آن گرفته شود. سپس ۷۵ کیلوگرم از آزولا را با ۲۵ کیلوگرم تفاله خشک چغندر قند (تفاله خردشده) مخلوط مى‏ کنند. پس از آماده‏ سازى جایگاه سیلو، مقدارى علوفه خشک را به ارتفاع ۱۵ سانتى‏متر در داخل سیلو مى‏ ریزند و سپس آزولاى مخلوط شده را روى علوفه مى‏ریزند و توسط غلتک چوبى یا لگدکوب‏ کردن، مواد سیلوشده را فشرده (متراکم) مى‏ کنند. سیلو کردن آزولا، یکی از راههای نگهداری آن است دوباره ۷۵ کیلوگرم آزولا و ۲۵ کیلوگرم تفاله چغندر قند را با هم مخلوط کرده و در داخل سیلو ریخته و فشرده مى‏ کنند و این عمل را آنقدر ادامه مى‏ دهند تا سیلو پر شود. پس از پرشدن سیلو روى آن کاه ریخته و سپس با پلاستیک کاملا مى‏ پوشانند. روى پلاستیک سیلو، جسم سنگینى مثل سنگ، بلوک، آجر، چوب یا گل مى‏ ریزند تا آزولای سیلو شده در حالت فشرده (و بدون هوا) حفظ شود. پس از گذشت حدود ۴۵ روز، علوفه آزولا به سیلوى آزولا تبدیل مى‏ شود. با بازکردن سیلو بوى ترشى کاملا احساس مى‏ شود، از این پس مى‏ توان از سیلوى آزولا به همراه دیگر علوفه ها در تغذیه پروارى یا شیرى استفاده کرد.

روش استفاده از سیلوى آزولا در تغذیه دام: روز اول نیم کیلوگرم آزولاى سیلوشده را با کاه مخلوط کرده و در اختیار دام قرار مى‏ دهند. در روز دوم مقدار یک کیلوگرم سیلوى آزولا را با کاه مخلوط کرده وبه دام مى‏ دهند. این عمل را هر روز با افزایش نیم کیلوگرم آزولاى سیلوشده به مقدار روز قبل تکرار مى‏ کنند. پس از گذشت یک هفته، حیوان کاملا به جیره جدید عادت مى‏ کند. براى هر راس گاو پروارى مى‏ توان تا مقدار ۱۰ کیلوگرم و براى هر راس دام شیرى تا ۱۵ کیلوگرم آزولاى سیلوشده را به صورت روزانه استفاده کرد.

سیلوی آزولا را باید به تدریج در اختیار دام قرار داد پس از هر بار استفاده از سیلو، بلافاصله روى سیلو را کاملا مى‏ پوشانند تا از ورود هوا و خراب‏ شدن سیلو جلوگیرى شود. آزولاى سیلوشده چون به صورت تازه با تفاله چغندر سیلوشده است، بسیار خوش خوراک بوده و از پروتئین و قابلیت هضم بالایى برخوردار است.

چند نکته مفید:

۱- گیاه آزولا به صورت شناور در مرداب‏ها، استخرهاى پرورش ماهى، آبگیرها و رودخانه‏ ها با آب کم مشاهده مى‏ شود.

۲- قسمت رویى برگ آزولا به رنگ سبز یا صورتى و گوشتى است.

۳- گیاه آزولا با روش‏هاى ساده، تکثیر و برداشت مى‏ شود.

۴- اصلی ترین هدف از پرورش آزولا، تامین خوراک دام است.

۵- آزولا داراى پروتئین و چربى خام، قند محلول و از املاح و ویتامین غنى است.

۶- در بهار و تابستان، از آزولاى تر در تغذیه دام استفاده مى‏ کنند.

۷- آزولاى خشک را با کنسانتره مخلوط کرده و در زمستان در اختیار دام قرار مى‏ دهند.

۸- آزولاى سیلوشده را مى‏ توان در تمام فصل‏هاى سال به دام‏هاى شیرى گوشتى داد.

۹- پس از هر بار استفاده از سیلوى آزولا، روى سیلو را کاملا بپوشانید.

آنالیز آزمایشگاهی آزولای تازه و ارزش غذایی آزولا تازه (تر)

آنالیز آزمایشگاهی آزولای خشک و ارزش غذایی آزولا خشک (رطوبت کمتر از ۱۰%)