بیماری کتوز و درمان آن
کتوز زمانی روی می دهد که اجسام کتونی، (استواستات، استن و بتاهیدروکسیبوتیرات) در خون، ادرار و شیر از حد طبیعی بیشتر شده و علائم بالینی (کاهش مصرف خوراک، از دست دادن وزن، بوی استن در هوای تنفسی، کاهش فعالیت شکمبه، کاهش قند خون و مدفوع خشک) مشهود گردند.
گاوهایی که چرخه فحلی در آنان با تاخیر آغاز میشود، معمولا خوراک کمتری مصرف نموده، شیر کمتری تولید میکنند و وزن و امتیاز بدنی بیشتری در طی شیردهی از دست میدهند.
تحقیقات رابطه بین تعادل انرژی منفی محاسبه شده و صفات تولید مثلی را به اثبات رسانده اند که شامل تعداد روزها تا شروع چرخه فحلی، گیرایی اولین تلقیح مصنوعی، فاصله بین زایمان و تلقیح مصنوعی و فاصله بین زایمان و گیرایی می باشد.
بعضی علائم هشداردهنده بیماری کتوز
تعادل انرژی به عوامل متعددی بستگی دارد. معیارهای مختلف متابولیکی، فراسنج های هورمونی خون و شیر نظیر اسیدهای چرب استریفه نشده (NEFA)، اجسام کتونی، گلوکز، انسولین، چربی شیر یا نسبت چربی به پروتئین شیر، معیارهای مستقیم تعادل انرژی هستند. زمانی که استفاده از NEFA و ذخیره چربی بیش از توان گاو باشد، اجسام کتونی در چرخه خون زیاد میشوند. افزایش اجسام کتونی در ارتباط با بیماریهای رحمی نیز می باشد.
یک تحقیق جدید انجام شده در کانادا (مجله “دیریساسنس”، سال ۲۰۰۷) یافته های جالبی در مورد گاوهای تازه زایی که علائم تحت بالینی کتوز داشته اند را گزارش کرده است. این تحقیق از دادههای ۲۵ گله ایالت اونتاریو که در آنها گاوها ۳ هفته قبل از تاریخ مورد انتظار زایمان، با کپسولهای موننسین، که به طور کنترل شده آنرا آزاد میکرد، درمان شده بودند، استفاده کرده است و سپس به بررسی سلامت، تعادل انرژی و عملکرد تولید مثلی بعد از زایمان پرداخته است.
موننسین غلظت اسید چرب فرار پروپیونات را در شکمبه افزایش میدهد و بدین ترتیب تولید کتونها را کاهش داده و منجر به افزایش تولید گلوکز توسط کبد میشود. فرضیه آنها این بود که افزایش تولید گلوکز از بروز کتوز تحت بالینی جلوگیری کرده و از سوی دیگر بعد از زایمان به نفع گاو است.
منافع کاهش کتونها
در تحقیقات پیشین انجام شده توسط همین گروه، افزایش اجسام کتونی (غلظت بتا هیدروکسی بوتیرات) بیشتر یا برابر µmol/L 1200 باعث کاهش بروز کتوز تحت بالینی به میزان ۵۰ درصد گردید و استفاده از موننسین قبل از زایمان، میزان آزمایشهای مثبت کتون را کاهش داد. موننسین تولید شیر در گاوهای چاقتر را بالا برد و تولید شیر پیش بینی شده در مدت ۳۰۵ روز در تمام گاوهای گله های در معرض خطر کتوز بهبود یافت. درمان قبل از زایمان با موننسین وقوع جابجایی شیردان و بیماریهای همزمان نظیر کتوز و خطر حذف شدن در اوایل شیردهی را کاهش داد.
درمان قبل از زایمان با موننسین غلظت بتا هیدروکسی بوتیرات را در سه هفته اول شیردهی کاهش داد که منجر به افزایش گلوکز خون در دو هفته اول شیردهی گردید. از دست دادن وضعیت امتیاز بدنی نیز کمتر بود. اگرچه موننسین نتوانست به طور ثابت نرخ گیرایی تلقیح مصنوعی را بهبود بخشد، اما گاوهایی که بتاهیدروکسی بوتیرات خونی کمتر از µmol/L 1000 در هفته اول بعد از زایمان داشتند، به میزان بیشتری بعد از اولین تلقیح، آبستن تشخیص داده شدند.
در هفته دوم بعد از زایمان، گاوهایی که بتاهیدروکسی بوتیرات خونی کمتر از µmol/L 1400 داشتند به میزان بیشتری بعد از اولین تلقیح آبستن شدند. بنابراین احتمال آبستنی بعد از اولین تلقیح در گاوهای مبتلا به کتوز تحت بالینی چه در هفته اول و چه در هفته دوم زایمان ۲۰ درصد کاهش یافت. گاوهایی که بالاتر از آستانه کتوز تحت بالینی بودند به میزان ۵۰ درصد کمتر، بعد از اولین تلقیح آبستن شدند. هم غلظت نسبی بتاهیدروکسی بوتیرات و هم مدت زمان بالا بودن آن با بازده مثبت آبستنی رابطه منفی داشتند.
مدیریت گاوهای تازه زا و برنامه های تغذیه ای گاوهای خشک از نظر بازده تولیدمثلی اهمیت دارند. برای کمک به گاوها برای شروعی بهتر، بعد از زایمان چه چیزی می بایست در برنامه شما تغییر کند؟ برنامه تغذیه ای گاوهای خشک را با متخصص تغذیه و برنامه گاوهای تازه زا را با دامپزشک گله مورد بررسی مجدد قرار دهید تا بتوانید اجسام کتونی افزایش یافته در بدن گاوها را کاهش دهید. تلقیح مصنوعی موفقی داشته باشید.